2011 yılında sadece 18 adet düzmece akademik mecmua bulunurken, bu sayı 2021’de 15 binin üstüne çıkmış durumda. “Predatory Journals” olarak isimlendirilen uydurma mecmualar, bilhassa meslek hayatına yeni başlayan genç akademisyenler ve meslekleri için büyük tehlike oluşturuyor.
Bilginin basılı ortamdan sıyrılıp elektronik ortamda kaydedilmesi ve internet sayesinde süratle paylaşılması, birtakım sıkıntıları da beraberinde getiriyor. Bilginin üretim suratı kadar doğruluğu ve güvenirliği de bir o kadar değerliyken, bu güvenirliği yayıncılık kesiminde bilimsel mecmualar üstleniyor. Karadeniz Teknik Üniversitesi Öğretim Vazifelisi ve Teknik Editör Beyhan Karpuz, “Predatory Journals” olarak isimlendirilen uydurma mecmuaların bilhassa meslek hayatına yeni başlayan genç akademisyenler ve meslekleri için tehlike oluşturduğunu ve bilimsel bilginin ışığına gölge düşürdüğünü belirtiyor.
En büyük maksat maddi kazanç
Predatory journal olarak isimlendirilen ve Türkçe’de uydurma, yağmacı yahut avcı mecmua üzere farklı manalar içeren kavramın, mana bakımından tam bir karşılığının olmadığını belirten Beyhan Karpuz, predatory journal ismi altında söz edilen yayın kümelerinin çok farklı biçimlerde yapılandırılabildiklerinin altını çiziyor ve bu yayınların en büyük hedefinin maddi yarar olduğunu vurguluyor.
İki farklı kategoriye ayrılıyor
Öğretim Vazifelisi Beyhan Karpuz, predatory journal kavramının iki faklı kategoride sınıflandırılabileceğini lisana getirirken, birinci kategoride bilim topluluğu tarafından tanınan yayınevleri bünyesinde yayımlanan, indeksli mecmuaların içeriğinin kopyalanması ve siber hücumlarla ele geçirilmesi yer alıyor. Bu sayede kullanıcılar üzerinde özgün mecmuanın web adresine misal isimler alınarak ya da link adresleri kırılarak farklı algılar yaratılabiliyor. İkinci kategoride ise rastgele bir yayın kalitesi ya da hakemlik süreci olmayan yayın kümeleri yer alıyor. Bu yayınlar bilimsel makaleleri yayımlama noktasında yüksek fiyatlar talep ediyor ve yayınlarınızın bir hakem süreci olmadığı için akademik mesleğe rastgele bir olumlu tesiri bulunmuyor.
Akademisyenlerin bilgiye erişim davranışlarını takip ediyorlar
Beyhan Karpuz’a nazaran düzmece mecmualar teknolojiyi, aktüel eğilimleri ve araştırmacıların bilgi arama davranışlarını yakından takip ediyor. Uydurma mecmualar birçok araştırmacının bilgiye erişimde kütüphane yerine arama motorlarını kullandığının şuurunda. Bu noktada uydurma mecmualar e-posta davetiyeleri ve yönlendirici linkler ile araştırmacılara ulaşıyor.
Sayıları her geçen gün artıyor
Beyhan Karpuz, Beall’s List’in 2011 yılında yayınlanan raporuna nazaran sırf 18 adet düzmece mecmuanın bulunduğunu, bu sayının Cabell’s List’in 2021’de yayımladığı raporda ise 15 bin 208’e ulaştığını belirtiyor. Karpuz, bu sayının her geçen gün arttığını da söz ediyor. İnternet üzerinde yayımlanan bilgilerin rastgele bir kontrol sürecine tabi tutulmadığını lisana getiren Karpuz, artan mecmua sayılarıyla birlikte denetim sisteminin zayıfladığını öne sürüyor. Karpuz, bir bilimsel mecmuanın yayımlanma sürecini ve birtakım disiplinlere mahsus durumlarını göz önüne alarak yayın periyodlarına dikkat edilmesi gerektiğini ve çok disiplinli yayınlara kuşkuyla yaklaşılması gerektiğini vurguluyor.
Bilgilerin teyit edilmesi gerekiyor
Akademisyenlerin öncelikle alan mecmualarına ve bu mecmuaların yayın süreçlerine hâkim olması gerektiğini söz eden Karpuz, araştırmacıların bilimsel yayıncılık ve akademik yazımla ilgili kâfi hissetmediği alanlarda kesinlikle kendini geliştirmesi ve e-posta yolu ile gelen davetiye iletilerine kuşkuyla yaklaşması gerektiğini belirtiyor. Karpuz ayrıyeten, yayınlarla ilgili bilgilerin de teyit edilmesinin büyük değer taşıdığını kelamlarına ekliyor.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
