Madde bağımlılığından dijital bağımlılığa kadar her türlü bağımlılıkta beynin ödül ve denetim sisteminin bozulduğunu kaydeden Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, bağımlılığa yol açan en değerli etkenlerin zayıf aile, yanlış arkadaş, mutsuzluk ve yalnızlık olduğunu söyledi. Toplumsallık, toplumsal marifetler ve toplumsal temasın bağımlılığın en büyük ilacı olduğunu belirten Tarhan, “Bağımlıların birçok yalnız. Toplumsal izolasyon ve yalnızlık gençlerdeki bağımlılığın en büyük sebeplerinden birisi.” ihtarında bulundu.
Birleşmiş Milletler Genel Heyeti 1987 yılında, uyuşturucu kullanılmayan sağlıklı bir toplum amacına ulaşmak, uyuşturucu ile çaba konusunda memleketler arası alanda aksiyon ve iş birliğini güçlendirmek gayesiyle 26 Haziran tarihini “Uluslararası Uyuşturucu Kullanımı ve Kaçakçılığı ile Uğraş Günü” olarak kabul etti. Bu özel günde sağlıklı hayat davranışlarının kıymeti vurgulanarak uyuşturucu kullanımının zararlarına dikkat çekiliyor.
Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, Milletlerarası Uyuşturucu Kullanımı ve Kaçakçılığı ile Çaba Günü münasebetiyle yaptığı açıklamada bağımlılık hakkında değerlendirmelerde bulundu.
Bağımlılıkta beyin mükafata doymuyor
Bağımlılıkta beyindeki ödül ceza sisteminin bozulduğunu belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bağımlılığa psikiyatride ödül yetmezliği sendromu diyoruz. Beyin, mükafata doymuyor. Bu asır hedonizmi yücelten bir asır. Şu anda ömür ideolojisi olarak insanlara zevkinin peşinde koşmaları öneriliyor. Haz ve sürat peşinde koşmayı ego ideali olarak sunan bir vakitte yaşıyoruz. Gençler varlıklı olmayı, ünlü olmayı, varlıklı olmayı ve süratli yaşamayı hayal ediyorlar.” dedi.
Gençlerde oyun ve dijital bağımlılık görülüyor
Toplumsal olarak istenmeyen karakter özelliklerinden Narsisizm, Makyavelizm ve Psikopati’yi inceleyen bir kişilik envanteri olan karanlık üçlüye değinen Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Karanlık üçlüde üç kişilik özelliği vardır. Narsistik kişilikte; bencil, çıkarcı, kendine hayran, egosunu kutsallaştırmış kişilik özelliği vardır. İkincisi antisosyal kşilik özelliklerine sahip suça mahir bireylerdir. Palavra söylerler, suçluluk ve pişmanlık hissetmezler. Üçüncü kişilik Makyavelist kişilik. Amaca ulaşmak için her şey özgür diye düşünür. Bu üç özelliğin bir ortada bulunduğu şahıslardan uzak durmak gerekir. Bu çağda, bu beşerler çoğaldı.” dedi.
Bağımlılığın bu asrın öğretisi olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bağımlılık ve depresyonun sebebi toplumsal virüstür. Bu virüsün ismi hedonizm virüsüdür. Hedonizm virüsü, hazcılık, zevkcilik virüsü bilhassa gençleri esir etmiş durumdadır. Gençlerde oyun bağımlılığı ve dijital bağımlılık halinde görüyoruz.” dedi.
Bağımlılığın gelişmesinde en kıymetli üç etken
Bağımlılığın gelişmesinde üç etken olduğunu belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Dijital bağımlılıkta ya da husus bağımlılığında en büyük etkenin zayıf aile, yanlış arkadaş ve mutsuzluk olduğunu görüyoruz. Bu üçü birleştiği vakit o kimse bağımlılığa aday oluyor. Meskende aile bağları zayıf, huzur yok, cazibe yok, çekim yok. Çocuk yalnız kalmış. Bu türlü durumlarda arkadaş etrafı de berbatsa çok rahat bağımlılığa yönlendirilebilir.” ikazında bulundu.
Aileye değerli vazifeler düşüyor
Bağımlılığın önlenmesinde aileye değerli vazifeler düştüğünü kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Aile bağları zayıf olduğunda, meskende kurallı ortam oluşturulmadığında, tatlı bir disiplin olmadığında çocuğun bağımlılığa yönelmesi kolaylaşıyor. O denli olunca anne farklı, baba farklı söylüyor. Konutta anne babanın koalisyon kurması lazım. Çocukla koalisyon kurulması lazım. Anne baba meseleleri evvel kendileri konuşacak, çözecekler, ondan sonra çocukla konuşacak. Anne ve baba farklı bir şey söyleyince çocuk kendi güzeline giden neyse onu yapıyor. Çocuk her şeye karşı çıkıp itiraz ediyor ve karşı koyma davranışı geliştirir. Her şeyi protesto ediyor. Bu çocuk fakat sanal ortamda memnun oluyor.” dedi.
Evdeki huzurlu ortam en değerli kalkan
Evdeki huzurlu ortamın dışardaki tehlikelere karşı kalkan oluşturduğunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Evin ortamı huzurlu olursa gençler bağımlılığa yönelse bile oradaki uydurma hayatı görüyor. Oradaki cümbüş uydurma, gülüşler geçersiz, arkadaşlıklar geçersiz. Genç bu düzmeceliği gördükten sonra vazgeçiyor. Bağımlılıkta, yeni nesil nitekim risk altında. Benmerkezciler, konforcular. Fakat anne ve baba olarak biz düzgün örnek olsak onların düzelmesi, yanılgılarından dönmesi çok kolay. Zira pak, pırıl pırıl çocuklar. Yanlışsız ve yanlışı toplumsal medyadan öğrendikleri için süreksiz olarak kanabiliyorlar. Şayet anne baba yahut etraf düzgün örnek olursa çabucak toparlıyorlar.” dedi.
Bağımlılığın çeşitli kriterleri olduğunu belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bunlardan biri ona maruz kalmadığın vakit mahrumluk hissetmedir. Unsur ya da sanal dünya olabilir. Ona ulaşamadığı vakit hudutlu, huzursuz oluyorsun. Mesela bir seyehate gittin internet yok, çıldırdın, sağa sola çatıyorsun. Sen de bağımlılık başlamış demektir. Online olmama korkusu var şu anda. Bu türlü çok fazla örnekler görüyoruz.” diye konuştu.
Bağımlılıkta beynin denetim sistemi bozuluyor
“Bağımlılıkta ikinci kriter kişinin planlanandan daha uzun kullanması” diyen Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Kişi internete bir saat gireceğim diyor, 4-5 saat girmiş. Bağımlılıkta beynin denetim sistemi bozuluyor ödül ceza sisteminde. Denetim zahmeti en büyük bağımlılık sebebi. Kişi direksiyon hakimiyetini kaybediyor. Haz istikametinden direksiyona yöneliyor. Halbuki hayat bir seyahattir. O seyahatte bir amacımız var. Ona hakikat giderken hazlar bir tarafa çekiyor, gerçekler bir tarafa çekiyor. Lakin biz bu ikisinin ortasında amacımıza uygun gerçek kararlar vererek, gerçek seçimler yaparak ilerlememiz lazım.” dedi.
Gençlerdeki bağımlılığın en büyük sebebi yalnızlık
Sosyallik, toplumsal marifetler ve toplumsal temasın bağımlılığın en büyük ilacı olduğunu belirten Tarhan, “Bağımlıların birçok yalnız. Toplumsal izolasyon ve yalnızlık gençlerdeki bağımlılığın en büyük sebeplerinden birisi. Keyifli değil zira. Çocukta diğer bir seçenek yok. Gerilim azaltma tekniği olarak yöneliyor ona. Gerilimini azaltmak için yöneliyor, rahatlıyor lakin bu sefer rahatladıkça dozunu artırıyor. Bir süre sonra hayatındaki tek ilgi alanı o oluyor. Dijital teknolojileri natürel ki kullanacak. Lakin muhtaçlığı olan kadar kullanacak. Biz internetin objesi olmayacağız öznesi olacağız. Biz yöneteceğiz, o bizi yönetmeyecek. Global bir salgın bu. Çocuklarımızı müdafaamız gerekiyor.” dedi.
Bağımlılığın ortaya çıkmasındaki değerli etkenlerden birinin toplumsal desteklerin zayıflaması olduğunu söz eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bizi yeniden de bir ortada Anadolu irfanı tutuyor. O da süratle tükeniyor. 20-30 sene sonra artık şimdiki yakın sıcak bağlantılar, Anadolu’da kalmayacak. Yeni jenerasyon evliliği ayak bağı üzere görüyor. Bu global hastalık bize de sirayet etti. Şu an da genciz diye övünüyoruz lakin 10 sene sonra nüfusumuz yaşlanacak.” diye konuştu.
Duygusal ihmal de yalnız hissettiriyor
Duygusal ihmale de dikkat çeken Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Biz çeşitli gözetici çalışmalar yaparken risk kümelerini ayırıyoruz, parçalanmış aileler var, çocuklar var bilhassa bakım meskenlerinde devletin müdafaa altına aldığı çocuklar var. Bu çocuklar için yalnızlık en büyük sorun. Anne ve babanın olmayışı, sevgi yoksunluğu, empati yoksunluğu. Bu türlü şahıslar duygusal ihmal yaşıyor. Duygusal ihmal yaşayan kimselerde aralıksız terk edişler vardır. Ailede bir sorun yok üzere gözüküyor anne kendini konuta paklığa vermiş. Çocuğun karnını doyurup altını temizliyor ve gerçek mutfağa gidiyor. Çocukta duygusal ihmal oluşuyor. ‘Annem beni sevmiyor, annem masadaki örtüyü daha çok seviyor’ diyor. Bizim kültürümüzde bilhassa babalar çocuklarını herkesin içinde sevmezler. Bu eski fikirdir. Çocuğa sevgisini kesinlikle göstermelidir. Uykuda sev kültürü geçmişte kaldı, artık bir saat vakit ayır.” diye konuştu.
Son sığınak ailedir
Ailede demokratik bir ortamın da ehemmiyetine işaret eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Ailede de çocuklar sorulara karşılık alacak, alamayınca haydi bir arada araştıralım diyecek. Öğrenen örgüt olacak. Anne baba hepsi öğrenecek. Ders arkadaşı ve yol arkadaşı olmalı. Arkadaş olunmaz diyorlar. Nasıl olmaz? Olumlu psikolojide amaç arkadaşı vardır. Maksat vardır giderken iki üç saat seninle ders çalışacağız dersin bu gaye arkadaşlığıdır. Çocuğunuzla bunu kurun. Birlikte eğlenin, gülün, ders çalışın. Konutun önderi anne ve baba olmalı. Çocuğa bunu kaptırmamak lazım.
Toplumsal normlar bozuldu, kale yıkıldı. İç kale var yalnızca, son sığınak ailedir. O da yıkılırsa aile yok olur. Anne baba çocuğa buyruk vermek yerine seçenek sunmalı. Çocuk özerklik hissini tatsın. Seçeneklerden biri cazip olmalı yoksa anne çocuk savaşları olur.” diye konuştu.
Bağımlılık tedavi edilebilir
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, bağımlılığın tedavi edilebildiğini belirterek “Tedavide bozulan ödül ceza sisteminin düzeltilmesi hedeflenir. Beyindeki mükafatla ilgili bozulan düzenek ilaçlarla temizlenir. Detoks periyodu iki ya da üç hafta sürer. Ondan sonra tedavi de rehabilitasyon başlar. Şahsa özel terapiler yapılır. Tedavinin evrelerinden biri de önlemeye ait çalışmalardır. Burada zayıf ve risk kümesindeki bireylerin rehabilite edilmesi ve memnunluk oranlarının artırılması değerlidir. Burada da devreye müspet psikoloji girmektedir.” diye konuştu.
Mutluysa unsura yönelmez…
Günümüzde bağımlılık tedavisindeki anlayışın da değiştiğini kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bağışıklık sistemini güçlendirip hastalığı kendi kendine yenmenin yolunu açıyorsun. Deniyorsun ona karşın düzelmezse ameliyata alıyorsun. Bağımlılıkla uğraşta artık insanların memnunluk puanlarını yükseltmek gerekiyor. İnsan memnunsa unsura yönelmez.” dedi.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
