Koronavirüs hepimizin hayatını çok etkiledi. Şimdiye kadar koronavirüsten çok sayıda kişi hayatını kaybetti. Yeni aşıların bulunmasıyla birlikte içimizde bir umut belirdi. Ülkemizde Biontech aşısının da uygulanmaya başlanmasıyla birlikte bilhassa alerjik hastalığı olan şahıslar hangi aşıyı seçecekleri konusunda baş karışıklığı yaşıyor. Aşılara karşı gelişen önemli alerjik tepki gelişen olayların bildirilmesi ile birlikte alerjik hastalığı olanlar telaşlı. Alerji ve Astım Derneği Lideri Prof. Dr. Ahmet Akçay alerjisi olanların hangi aşıyı tercih etmesi gerektiği hakkında ayrıntılı bilgi verdi.
Almanya’nın Pfizer BioNTec Aşısı ve Çin’in Coronavac Aşısı Nedir?
Almanya’nın Pfizer BioNTech aşısı mRNA tabanlı COVİD 19 aşısıdır. Öteki mRNA aşısı Moderna aşısıdır. BNT162b2 aşısı için BioNTech teknolojisi, SARS-CoV-2 koronavirüsün (COVID ‑ 19) yüzeyinde bulunan diken proteininin bir kısmını kodlayan nükleositle modifiye edilmiş mRNA (modRNA) kullanımına dayanmaktadır. Bu aşıda mRNA tarafından diken proteinin bir kesimi bedende oluşur ve bu da bedende bağışıklık oluşturur. Bu bağışıklık enfeksiyona karşı muhafaza sağlar.
Çin’in Sinovac firmasının Coronavac aşısı formaldehitle inaktive edilen ve adjuvan olarak alüminyum kullanılan meyyit aşıdır. Virüs parçalanıp etkisiz hale getirilerek bedenimize orta verilmeden bağışıklığımızı uyarmaktadır. Meyyit aşı olduğu için daha inançlı olduğu düşünülmektedir.
Aşıların Aktifliği Nasıl?
BioNTech aşısı için firma yetkilileri tarafından açıklanan aktiflik oranını 91.3 olarak bildirilmiştir. Coronavac aşısının aktiflik oranı Türkiye’deki bilgilere nazaran 83 olarak bildirilmiştir. Aşının önemli ve orta şiddetteki enfeksiyonlara karşı muhafazada 100 tesirli olduğu bildirilmiştir. Her iki aşının da aktiflik oranları birbirlerine yakın görünüyor.
Aşıların Yan Tesirleri Nelerdir?
Pfizer-Biontech COVID-19 aşısı yan tesirleri öteki yetişkin aşılarına benzeridir. Klinik denemeler sırasında, çok yaygın olarak kabul edilen sıklık sırasına nazaran yan tesirler şunlardır:
-Enjeksiyon yerinde ağrı ve şişlik,
-Yorgunluk,
-Baş ağrısı,
-Kas ağrıları,
-Titreme,
-Eklem ağrısı ve ateş. Ateş, ikinci dozdan sonra daha sık görülmektedir.
Coronavac aşısında en sık görülen yan tesiri enjeksiyon bölgesinde ağrıdır ve 17 oranında görülmüştür. Bu ağrının genelde hafif derecede olup 48 saat içinde düzeldiği görülmüştür. Bunun dışında görülen yan tesirler; aşı uygulanan bölgede şişlik, kızarıklık olması, yorgunluk, hafif ateş, titreme, baş ağrısı, kas, eklem ağrısı, kusma ve ishaldir. Bu belirtiler aşı yapıldıktan sonra bir hafta içinde ortaya çıkabilmektedir. Şimdiye kadar ölümcül bir tepki bildirilmemiştir.
Aşıların Alerji Riskleri Nedir?
Aşılara karşı gelişen alerjik tepkiler çoklukla etkin bileşenin kendisinden çok katkı hususlarına ve aşıdaki koruyucular ve antibiyotikler üzere bileşenlere bağlıdır. Aşılar ayrıyeten üretim sürecine bağlı olarak az ölçüde protein içerebilir.
BioNTech aşısı için milyon doz aşı başına yaklaşık on bir hadisede şiddetli alerjik tepki gözlenmiştir. ABD Hastalık Denetim ve Tedbire Merkezlerinin bir raporuna nazaran, bu alerjik tepkilerin 71’i aşılamadan sonraki 15 dakika içinde gelişmiş ve çoğunlukla ( 81) bir alerji yahut alerjik tepki hikayesi olan bireylerde meydana geldiği bildirilmiştir.
Aşıya karşı gelişen alerjik tepkilerin nedeninin, BioNTech aşısındaki mRNA’nın bozulmasını engellemek, suda çözünmesini sağlamak için kullanılan polietilen glikol (PEG) unsuruna bağlı olabileceği düşünülmektedir. Ayrıyeten mRNA’nın kendisinin de alerji yapabileceği düşünülmektedir. Alerjinin nedeni PEG unsuru yahut mRNA hususuna bağlı düşünülse de bilimsel yayınlarda bu durum net olarak gösterilmemiştir. Yeni yayımlanan bir makalede alerjik şok olarak bildirilen 4 olayın izleminde bu durumun alerjik şok olmadığı alerjik şoku taklit eden durumlar olduğu bildirilmiştir.
Coronavac aşısı için genelde değerli bir alerjik tepki bildirilmemiştir. Alerjik döküntü ve alerjik şok riski her aşıda olduğu üzere ender de olsa vardır. Almanya’nın aşısı üzere ilaç alerjilerinde riskli bir aşı olmamakla birlikte yeniden de alerji riski yok denilemez. Aşı yapılan sıhhat kuruluşlarında alerji riskine karşı adrenalin ilacı hazır bulundurulmaktadır. Sonuçta elde edilen datalar az sayıda aşı uygulamalarının raporudur. BioNTech firmasının aşısında bulunan polietilen glikol unsuru bu aşıda olmadığı için alerji gelişme riski daha azdır denilebilir. Çin aşısının İçeriğinde kollayıcı husus bulunmamaktadır. Aşı içeriğinde disodyum hidrojen fosfat, alüminyum hidroksit, sodyum dihidrojen fosfat, sodyum klorür yardımcı husus olarak bulunmaktadır. Bu hususlara karşı alerji hikayesi olanlara aşı yapılmaması gerekir.
Alerjik Hastalığı Olanlar Hangi Aşıyı Olsunlar?
Alerjik astım, egzama, alerjik nezle ve öteki alerjik hastalığı olan bireylerin gerek BioNTech gerekse Çin aşısı Coronavac aşısı olmasında sakınca yoktur. Yalnızca alerjik hastalığı olanların aşılarını hastane ortamında yaptırmaları ve aşı sonrası 30 dakika nezaret altında beklemeleri yararlı olacaktır.
İlaç alerjisi ve besin katkı hususlarına alerjisi olanlar için BioNTech aşısının alerji riski daha yüksektir. Bu nedenle bilhassa ilaçların tablet formuna alerjik tepki geçirmiş olanlar, ilaç alerjisinin nedeni tespit edilmemiş olanlar, besin katkı hususuna alerjisi olanların BioNTech aşısı yerine Çin aşısı Coronavac aşısı olması alerji riski açısından daha emniyetli olabilir.
Aşılara alerji gelişme potansiyeli açısından düşük, orta ve yüksek olarak sınıflamak aşı seçimine karar vermede yararlı olabilir.
Koronavirüs aşılarına alerji gelişme riski düşük alerjik hastalıklar şunlardır:
-Ailede alerjik hastalıkların olması,
-Ev tozu mite, polen, küf üzere solunumsal alerjiler nedeniyle astım, alerjik nezle ve göz alerjisi olanlar,
-Besin alerjisi olanlar,
-Egzaması (Atopik dermatit) olanlar,
-Alerji aşısı olanlar,
-Astım nedeniyle anti IgE, anti IL-5 üzere biyolojik tedavi alanlar,
-Salisilik asit, ibuprofen üzere ağrı kesici ilaçlara alerjisi olanlar,
-Daha öncede muhakkak ilaçlara ve arı venomlarına alerjisi olanlar,
-Daha evvelki aşılarda aşı yerinde şişlik gelişmiş olanlar.
Yukarıda saydığımız alerjik hastalığı olanların her aşıyı olmasında sakınca yoktur ve aşı sonrası 15-30 dakika hastane ortamında nezaret altında beklemesi kâfi olacaktır. Aşılara karşı alerji gelişme riski düşük olanlara BioNTech ve Coronavac aşısı yapılmasında sakınca yoktur.
Koronavirüs aşılarına alerji gelişme riski orta derecede olan alerjik hastalıklar şunlardır:
-İlaçlara karşı alerjisi olan ve ilaç alerjisinin nedeni saptanamayan lakin ilaçlara karşı önemli alerji yahut alerjik şok gelişmişse (PEG alerjisi olabilir),
-Daha evvelden aşılara ve omalizumab üzere monoklonal antikorlara karşı alerjik tepki gelişenler,
-Sistemik mastositoz üzere mast hücre hastalığı olanlar.
Bu durumlarda PEG alerjisi riski vardır ve PEG alerjisi açısından alerji uzmanları tarafından incelenmesi gerekir. Şayet aşı yapılacaksa aşıdan sonra 30 dakika hastane nezaretinde beklenmelidir. Tedavi öncesi alerjik tepkilerin gelişmesini önlemek için antihistaminik kullanmanın yararlı olup olmayacağı konusunda bilgi şimdi yoktur. Tedavi öncesi antihistaminik kullanımı alerjik şokun birinci belirtilerini gizleyebilir. Bu nedenle her aşı öncesi antihistaminik kullanımı hakkında karar vermek zordur.
Alerji riski orta derecede olanların aşı seçimini Çin aşısı Coronavac istikametinde kullanmaları tavsiye edilebilir.
Koronavirüs aşılarına alerji gelişme riski yüksek derecede olan alerjik hastalıklar şunlardır:
Daha evvelden mRNA aşıları olan Pfizer BioNTech aşısına yahut Çin’in Coronavac aşısına alerjik tepki gelişmişse aşının ikinci dozu yapılmamalıdır.
İlaç Alerjisi Olanlar BioNTech Koronavirüs Aşısı Yaptırabilir mi?
BioNTech ve öbür mRNA aşısı olan Moderna aşısına karşı alerjik tepki gelişen hadiseler oldu. Bu aşılara karşı alerjinin nedeni aşı içindeki esirgeyici unsur olan PEG unsuruna bağlı olabileceği düşünülmesinden ötürü bilhassa PEG içeren ilaçlara karşı alerjisi olanların BioNTech aşısı olmaması daha emniyetli olacaktır. Şayet ilaç alerjisinin nedeni PEG içeren bir ilaca bağlı değilse o vakit alerji gelişme riski yüksek olmayacaktır. İlaç alerjiniz nedeni PEG unsuruna bağlı olup olmadığını bilmiyorsanız Çin aşısı Coronavac olmanız daha yanlışsız olabilir.
Aşı Öncesi Alerji Testiyle, Aşıya Karşı Alerji Gelişeceği Anlaşılır MI?
Aşı öncesi alerji riskini öngörmek için PEG unsuruna karşı alerji testleri yapılabilir. Fakat bu testlerin aşıya karşı alerji riskini öngörmesi açısından şimdi gereğince bilgi yoktur. Önümüzdeki günlerde alerji testleri hakkında çalışmaların yayımlanmasıyla daha net bir bilgi söylemek daha hakikat olacaktır.
Aşıya bağlı Alerjik Şok Geliştiğini Nasıl Anlarım?
Alerjik şok en yaygın olarak deri, kalp ve sirkülasyon ve teneffüs sistemi etkilenmektedir. Alerjik şok durumunda şu belirtiler meydana gelebilir:
-Ciltte döküntü kızarıklık, kaşıntı,
-Dilde ve dudaklarında şişlik,
-Gırtlaktaki şişlik ve bronşlardaki daralma sonucunda ses kısıklığı,
-Nefes darlığı veastım tablosu,
-Kalp deveranın etkilenmesi sonucunda tansiyon düşmesi,
-Kalbin süratli atması,
-Bayılma, sindirim sisteminin tutulumu sonucunda kusma ve kramp biçiminde karın ağrısı bulguları oluşur.
Akılda tutulması gereken değerli bir bilgi deri bulguları olmadan alerjik şok gelişebileceğidir. Bilhassa bu durum ileri yaşlarda daha sık karşımıza çıkmaktadır.
Aşıdan sonra alerjik şokun erken belirtileri açısından dikkatli olunmalıdır. Bilhassa boğazda gıcıklanma, öksürük, nezle, hapşırma, baş dönmesi, karın ağrısı üzere belirtiler aşıdan sonraki 30 dakika içinde gelişmişse sıhhat çalışanına haber vermeniz yararlı olacaktır.
Alerjik Şok Belirtilerini Taklit Eden Durumlar Nelerdir?
Aşılama sonrası görülen alerjik şok belirtileri alerjik olmayan birtakım tepkiler sonucu görülebilmektedir. Bu tepkiler Vazovagal senkop denilen otonom hudut sisteminin aktivasyonuna bağlı gelişen bayılma nedeniyle olabilmektedir. Vazovagal senkop hastalığı anksiyete, endişe, ağrı, sıcak ve nemli ortam, uzun mühlet ayakta kalma üzere nedenlerle ortaya çıkabiliyor. Ani tansiyon düşmesiyle birlikte nabız sayısının düşük olmasıyla kendini göstermektedir.
Ses teli spazmı hırıltı ve nefes darlığına neden olabilmektedir.
Psikosomatik belirtiler de bazen alerjik şoku taklit edebilmektedir. Panik atak alerjik şoktaki üzere ani nefes sıkışması görülmesi alerjik şoku taklit edebilir. Örneğin ruhsal gerilime bağlı bedende kızarıklığa neden olabilir. Bazen boğaz ve lisanda şişme hissine neden olabilir Alerjik şok düşünülüyorsa adrenalin uygulamaktan kaçınılmamalıdır.
Aşıya Karşı Alerji Gelişmişse Ne Yapmalı?
Aşıya karşı alerji gelişenlere çok süratli bir formda müdahale edilmelidir. Birinci olarak hayat kurtarıcı adrenalin uygulanmalıdır. Bilhassa beta bloker tansiyon ilacı kullananlarda adrenalin tesirli olmayacağı için glukagon ilacı kullanılması gereklidir. Bu nedenle aşı yapılan merkezlerde glukagon ilacının da hazır bulundurulması çok değerlidir.
Alerji gelişenlerde aşılama konusunda iki uygulama yapılabilir.
-İlki birinci doz sonrası tepki geçirenlerde kollayıcı antikor gelişip gelişmediğine bakılması ve kâfi gözetici antikor gelişmişse ikinci dozun yapılmaması,
-İkinci uygulama olarak da farklı bir teknoloji ile geliştirilen bir aşının yapılıp 30 dakika müşahede altında tutulması önerilmektedir.
Ayrıca geçirilen tepkinin alerjik bir tepki olup olmadığını kıymetlendirmek için ikinci dozdan evvel alerji uzmanı tarafından kıymetlendirilmesi yararlı olabilir.
Son olarak Prof. Dr. Ahmet AKÇAY’a hangi aşıyı yaptırdığını sorduğumuzda sıhhat çalışanlarına Coronavac aşısı yapıldığı için Çin’in Coronavac aşısını yaptırdığını bildirdi. Çocuk İmmünoloji ve Alerji Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr Ahmet Akçay, aşılama devrinde her iki aşının da yapılmasının çok değerli olduğu ve bu ölümcül hastalıktan kurtulmak için aşı olmanın çok değerli olduğu bildirdi.
Sonuç Olarak Özetleyecek Olursak;
-Her iki aşının da aktifliği birbirine yakındır.
-BioNTech aşısının alerji geliştirme potansiyeli Çin’in Coronavac aşısına nazaran daha yüksektir.
-Astım, alerjik nezle, egzama, besin alerjisi üzere alerjik hastalığı olanlar her iki aşıyı da tercih edebilir.
-Özellikle içinde PEG unsuru bulunan ilaçlara karşı alerji gelişmiş olanların Çin aşısı Coronavac aşısını tercih etmeleri yararlı olabilir.
-Besin katkı unsuruna alerjisi olanlar Çin aşısı Coronavac tercih edebilir.
-Aşıdan sonra gelişen tepkiler ekseriyetle birinci 15 dakika içinde gelişmesinden ötürü alerji riski olan yahut alerjik hastalığı olanların aşılarını hastane kaidelerinde olması ve aşıdan sonra hastane ortamında 30 dakika beklenmesi yararlı olacaktır.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
