Sağlıktan finansa, eğitimden ticarete kadar pek çok alanda “büyük veri” yaygın halde kullanılıyor. Uzmanlar, “büyük veri”nin değerinin ne kadar fazla dataya sahip olunduğu ile değil, bu datanın nasıl verimli kullanıldığı ile ilgili olduğuna dikkat çekiyor. O denli ki büyük bilgiyi kullanan şirketler, 50 daha fazla çıkar elde ediyor, pazar çalışmalarında 41 tesirli oluyor, reklam harcamaları 37 azalıyor. Uzmanlar, dünyanın yeni ve sonsuz kaynağı olarak son yıllarda toplanan, işlenen ve ticari kıymeti olan “büyük veri”nin önümüzdeki yıllarda kıymetinin artacağına dikkat çekiyor.
Üsküdar Üniversitesi Mühendislik ve Tabiat Bilimleri Fakültesi Yazılım Mühendisliği Kısım Lideri, Yapay Zeka ve Akıllı Sistemler Uygulama ve Araştırma Merkezi (YAZAMER) Müdürü Doç. Dr. Türker Tekin Ergüzel, günümüzde pek çok alanda öne çıkan büyük bilgi kavramına ait değerlendirmede bulundu.
Sonsuz ve yenilenebilir kaynak: Veri
Doç. Dr. Türker Tekin Ergüzel, büyük datanın temel olarak toplanan yapılandırılmış yahut yapılandırılmamış bilginin hacimsel büyüklüğünü tabir ettiğini kaydederek “Günümüzde birçok alanda toplanan datanın çözünürlüğünün de artması ile birlikte bu dataların tahlilini yapan sistemler için büyük bilgi sıhhat, finans, eğitim, ticaret alanlarında yaygın kullanılmaktadır. Burada temel olan aslında bilginin hacimsel büyüklüğünden değil bu bilginin tahlili sonrasında elde edilen sonuç ve stratejik karar verme öncesi sağladığı öngörü becerisidir” dedi.
Büyük bilgiyi kullanan şirketler daha fazla kazanıyor
Sağlık hizmetlerinin güzelleştirilmesinde büyük bilginin kullanılmasının büyük katkı sağladığını kaydeden Doç. Dr. Türker Tekin Ergüzel, “Veri odaklı tıp, hastalıkların erken teşhisi, tedavi sonucunun öngörülmesi ve biyo-belirteçlerin ortaya çıkarılmasına katkı sağlayacak tahlil prosedürlerini kullanmaktadır. Araştırmalara nazaran büyük bilgiyi kullanan şirketler; 50 daha fazla kar elde etmiş, pazar çalışmalarında 41 tesirli olmuş, reklam harcamaları 37 azalmış ve toplumsal medya kullanımında 37 üzere yüksek oranlarla daha başarılı olmuşlar” diye konuştu.
Büyük datanın üç temel özelliği var
Büyük bilginin temel özelliklerini; yüksek hacim, yüksek sürat ya da fazla çeşitlilik olarak sıralayan Ergüzel, şunları söyledi:
“Bu özelliklere sahip bilginin ham yani işlenmemiş haliyle bir pahası yoktur. Bu bilginin istatistiksel formülleri makine öğrenmesi, derin öğrenme üzere bilgi tahlil yolları ile manalandırılması temeldir. “Büyük veri” kavramını klâsik “veri” kavramından ayıran temel özellik bilginin daha süratli, daha yüksek çözünürlüklü ve daha yaygın toplanması ve sonrasında da daha süratli fizikî sistemler tarafından yeni bilgi tahlil metotları ile işlenmesi ve öngörü modellerinin ortaya çıkarılmasıdır.”
Büyük data kavramının hayatımıza 2000’li yılların başında analistlerin tanımladığı üç temel kavram ile yeni akım tanımlamalarda yaygın kullanıldığını kaydeden Doç. Dr. Türker Tekin Ergüzel, şu bilgileri verdi:
Hacim : İşletmeler; ticari süreçler, akıllı (IoT) aygıtlar, endüstriyel donanımlar, görüntüler, toplumsal medya ve daha fazlası dâhil olmak üzere çeşitli kaynaklardan bilgi toplarlar. Geçmişte, bunu depolamak bu kadar kolay değildi günümüz platformları ile büyük datanın saklanması artık daha kolay.
Hız : Objelerin interneti ve bu alanda kullanılan ve bilgi sağlayan aygıtların yaygınlaşması ile birlikte data transfer suratları da artış göstermiştir. Bu sürat, anlık bilginin işlenme hızınında artması sonucunu doğurmuştur.
Çeşitlilik: Datalar, klâsik bilgi tabanlarındaki yapılandırılmış sayısal bilgilerden yapılandırılmamış metin evraklarına, e-postalara, görüntülere, seslere, pay senedi dataları ve finansal süreçlere kadar her cins biçimde elde edilir. Bu data çeşitliliği üstte sayılan hacim ve sürat ile birlikte değerli bilginin seçimini de beraberinde getirmektedir. Bu evrede özellik seçim ve öznitelik azaltma algoritmaları kullanılmaktadır.
Büyük datanın kıymeti, verimli kullanımı ile ilgilidir
“Büyük bilginin değeri ne kadar fazla dataya sahip olunduğu ile değil, bu datanın nasıl verimli kullanıldığı ile ilgilidir” diyen Ergüzel, “Düşük maliyet (1), süratli karar veren sistem (2), yüksek doğruluklu öngörü modelleri ve optimize edilmiş modeller ve (3) akıllı sistemler (4) ile farklı data kaynaklarından toplanan datalar önişleme, öznitelik belirleme ve modelleme süreçlerini takiben oluşturulur. Büyük bilgi tahlilinde yaygın olarak derin öğrenme algoritmaları kullanılmaktadır. Bu algoritmalar daha uygun performans için büyük dataya muhtaçlık duyarlar ve bilgi sayısı arttıkça “tecrübeli” sistemler daha düzgün sistem karşılığı üretirler” diye konuştu.
Büyük bilgi nasıl çalışır?
Doç. Dr. Türker Tekin Ergüzel, büyük bilgi tahlilleri öncesi bilginin toplandığı kaynakların standartları, çözünürlükleri üzere özellikleri ile yapılandırılmamış, yarı yapılandırılmış yahut yapılandırılmış bilgileri direktörün beş değerli adımı olduğunu kaydetti.
1-Büyük data stratejisi belirlemek
Yüksek seviyede, büyük bilgi stratejisi, veritabanınız içinde ve dışında bilgileri elde etme, depolama, yönetme, paylaşma ve kullanma biçiminizi denetlemenize ve iyileştirmenize yardımcı olmak için tasarlanmış bir plandır. Büyük data stratejisi, bol ölçüdeki bilgi sürecinde iş başarısı için gerekli tabanı belirler. Bir strateji geliştirirken, mevcut – ve gelecekteki – iş ve teknoloji maksatlarını ve teşebbüslerini dikkate almak kıymetlidir. Bu, büyük bilgiyi yalnızca uygulamaların bir yan eseri olarak değil, öteki tüm kıymetli ticari varlıklar üzere ele almayı gerektirir.
2-Büyük bilginin kaynaklarını bilmek
Akış bilgileri, Objelerin İnternetinden (IoT) ve giyilebilir aygıtlar, akıllı otomobiller, tıbbi aygıtlar, endüstriyel ekipmanlar vb. üzere BT sistemlerine akan öbür bağlı aygıtlardan elde edilir. Bu büyük dataları elde edildikçe tahlil edebilir, hangi bilgilerin saklanıp saklanmayacağına ve hangilerinin daha fazla tahlil edilmesi gerektiğine karar verebilirsiniz.
Sosyal medya bilgileri Facebook, YouTube, Instagram vb. üzerindeki etkileşimlerden kaynaklanır. Bu, pazarlama, satış ve takviye fonksiyonları için faydalı olan görseller, görüntüler, ses, metin ve ses biçiminde büyük ölçüdeki büyük datayı içerir. Bu datalar ekseriyetle yapılandırılmamış yahut yarı yapılandırılmış biçimdedir, bu nedenle tüketim ve tahlil için eşsiz bir zorluk oluşturur.
Halka açık datalar, ABD hükümetinin veri.gov, CIA Dünya Gerçekleri Kitabı (CIA World Factbook) yahut Avrupa Birliği Açık Bilgi Portalı üzere büyük ölçülerde açık bilgi kaynaklarından gelir.
Diğer büyük datalar, Bilgi göllerinden, bulut bilgi kaynaklarından, tedarikçilerden ve müşterilerden gelebilir.
3-Verilere erişmek, yönetmek ve depolamak
Modern bilgi süreç sistemleri, çok büyük ölçülerde ve çeşitte büyük bilgilere süratle erişmek için gereken suratı, gücü ve esnekliği sağlar. Sağlam erişimin yanı sıra, şirketler ayrıyeten dataları entegre etmek, data kalitesini, bilgi idaresini ve depolamayı sağlamak ve bilgileri tahlil için hazırlamak gayesiyle sistemlere gereksinim duyar. Kimi datalar kuruluş içinde klasik bir data ambarında depolanabilir, fakat büyük dataları bulut tahlilleri, bilgi gölleri ve Hadoop aracılığıyla depolamak ve işlemek için esnek, düşük maliyetli seçenekler de vardır.
4-Verileri tahlil etmek
Dağıtımlı hesaplama (Grid computing) yahut bellek içi tahlili üzere yüksek performanslı teknolojilerle, kuruluşlar tüm büyük datalarını tahliller için kullanmayı seçebilirler. Öbür bir yaklaşım, tahlil etmeden evvel hangi dataların alakalı olduğunu evvelden belirlemektir. Her iki durumda da büyük bilgi tahlili, şirketlerin bilgilerden nasıl kıymet ve öngörü kazandıklarıdır. Büyük bilgi, günümüzün yapay zekâ üzere gelişmiş tahlil teşebbüslerini giderek daha da fazla beslemektedir.
5-Veriye dayalı kararlar almak
İyi yönetilen emniyetli bilgiler, sağlam tahlillere ve emniyetli kararlara yol açar. Rekabetçi kalmak için işletmelerin büyük datanın tam pahasını anlaması ve dataya dayalı bir halde çalışması, içgüdülerden fazla büyük datanın sunduğu delillere dayalı kararlar vermesi gerekir. Data odaklı olmanın yararları açıktır. Data odaklı kuruluşlar daha güzel performans gösterir, operasyonel olarak daha öngörülebilir ve daha kârlıdır.
Büyük bilgi, geleceğin mesleklerini belirleyecek
Doç. Dr. Türker Tekin Ergüzel, dünyanın yeni ve sonsuz kaynağı olarak son yıllarda toplanan, işlenen ve ticari pahası olan “büyük veri”nin önümüzdeki yıllarda ehemmiyetinin artacağını belirterek bu alanda yazılım mühendisleri, yapay zeka mühendisleri, data analistleri öne çıkan meslekler olarak dikkat çekeceğini kaydetti.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
