Üsküdar Üniversitesi, Kurucu Rektör Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan liderliğinde Demokratik Liderlik Ölçeği geliştirdi. Ölçek kapsamında Yeni Medya ve Gazetecilik Kısmı Dr. Öğretim Üyesi Aylin Tutgun Ünal idaresinde Türkiye genelinde 1010 iştirakçiyle bir araştırma yapıldı.
Çalışma ile 50,5’i bayan, 48,8’i erkek iştirakçiden oluşan 1010 bireye Demokratik Liderlik Ölçeği (DLÖ) uygulanarak ön sonuçlar elde edildi.
En küçüğü 18, en büyüğü 80 yaşında olan iştirakçilerin yer aldığı çalışmaya katılanların yaş ortalaması 35,6 oldu. 25 sorudan oluşan DLÖ’den alınabilecek en düşük puan 25, en yüksek puan ise 125 olarak belirlendi.
1010 kişinin anketi cevaplamasıyla elde edilen ortalama puan 100,31 oldu. Buna nazaran elde edilen puan aralıklarına nazaran iştirakçilerin “Demokrat Kişilik” özelliğindeki başkanı benimsedikleri sonucuna varıldı.
Erkeklerin demokratik ve adaletli başkan beklentileri daha yüksek
Kadın ve erkek farkı da istatistiksel olarak manalı bulundu. Erkeklerin bayanlara nazaran demokratik ve adaletli başkan beklentileri daha yüksek düzeyde bulundu. Bayanların aldığı puan 98 iken erkeklerin puanı 102,7 oldu.
Kuşak farkı ortaya çıktı
Çalışmaya katılan iştirakçilerin nesillerine nazaran ayrıldıklarını belirtenDr. Öğretim Üyesi Aylin Tutgun Ünal, şunları söyledi:
“Araştırmaya X jenerasyonundan 234, Y jenerasyonundan 296, Z neslinden 413 kişi iştirak sağladı.
Tarhan’ın sınıflandırmasına nazaran 29 yaşına kadar olan iştirakçiler, Z nesli, 30-45 yaş ortasındakiler Y jenerasyonu, 45 yaş üzerindekiler X jenerasyonu olarak gruplandırıldı. Buna nazaran irtibat teknolojileri açısından muhakkak vakit diliminde dünyaya gelen jenerasyonlar birtakım isimlendirmeler ile tabir ediliyor; X nesli “Radyo Kuşağı”, Y jenerasyonu “Televizyon Kuşağı” ve Z nesli “Sosyal Medya Kuşağı”
Kuşaklar ortasında farklılıklar çıktı
Demokratik Liderlik Ölçeği (DLÖ) sonuçlarına nazaran, Z nesli en düşük puan alarak X ve Y neslinden farklılaştı. Ölçekten Z jenerasyonu 94,5 puan, Y nesli 105 puan, X jenerasyonu ise 104,5 puan aldı. X ve Y jenerasyonları ortasında istatistiksel olarak farklılık bulunmadı. Z neslinin ise hem X hem de Y jenerasyonundan manalı seviyede farklılaştığı sonucuna varıldı. Ölçekten alınan puan yükseldikçe demokrat kişiliğin yanına adaletli kişilik de eklendi.”
Dört boyutlu Demokratik Liderlik Ölçeği ortaya çıktı
Dr. Öğretim Üyesi Aylin Tutgun Ünal, anketin uygulanması ile elde edilen bilgiler ile geçerlilik ve güvenilirlik çalışmaları yapıldığını belirterek dört boyutlu 25 unsurlu geçerli ve sağlam “Demokratik Liderlik Ölçeği” ortaya çıktığını kaydetti.
Dr. Öğretim Üyesi Aylin Tutgun Ünal, şunları söyledi:
“Ölçek geçerlilik ve güvenirlik çalışmalarında dört boyutlu bir yapının ortaya çıktığı anlaşılan Demokratik Liderlik Ölçeği (DLÖ) “Adalet Odaklılık”, “Hesap Verebilirlik”, “Özgürlükçülük/Çoğulculuk” ve “Katılımcılık” açısından ölçümler yapmak için kullanılabilecektir. Ölçeğin birinci 5 unsuru Adalet Odaklılık boyutunu, 6-9 ortasındaki hususları Hesap Verebilirlik boyutunu, 10-20 ortasındaki hususları Özgürlükçülük/Çoğulculuk boyutunu ve 23. Husus hariç 21-25 ortasındaki unsurları Katılımcılık boyutunu ölçmektedir. 23. Hususun ise tek başına ölçüm gücü yüksek bulunmuş olup ölçekte istenilen yere yerleştirilerek kullanılabilmektedir. Bilhassa dikkati ölçmek için karşıt manalı sözlendirilmiştir ve puan hesabı yapılırken aykırı puanlanmaktadır.”
Demokratik Liderlik Ölçeği
Ölçekteki demokrat ve otokrat başkan ile ilgili sözlere iştirakçiler “Hiç Katılmıyorum”, “Az Katılıyorum”, “Orta Katılıyorum”, “Çok Katılıyorum” ve “Tamamen Katılıyorum” olarak derecelendirilen iştirak sıklığını belirtiyorlar (Hiç Katılmıyorum: 1 puan, Büsbütün Katılıyorum: 5 Puan). 25 unsura verilen puanlar toplandıktan sonra, alınan puan uygun aralığa nazaran bedellendiriliyor. 23. Husus ise tersten puanlanması gerekiyor.
Ölçekte yer alan sözler şu biçimdedir:
1. Demokrat başkan danışarak hareket eder ve ikna gücünü kullanır. Otokrat önder diktatördür sert güç kullanımını sever.
2. Demokrat önder kararlıdır, ısrarcıdır, inandığının gerisinde durur, adalet odaklıdır, yanlışı varsa yanlışından döner. Otokrat önder otoriterdir, inatçıdır, geri adım atmaz yanılgılı olsa da sonuna kadar masraf, örgütsel adaleti değil sadakati, gücü önemser.
3. Demokrat başkan açıktır, ikna etmeye çalışır, ikna olmazsa yalnızca hal koyar, zorba değildir. Otokrat başkanın ise bâtın gündemi vardır, ikna edemezse zorbadır, baskı uygular, acımaz.
4. Demokrat başkan adalete ve kurallara hürmet odaklıdır, mani olan kuralları etik hassaslıkla değiştirir. Otokrat önder keyfiliğe yatkındır, güç odaklıdır, kuralları basitçe çiğner.
5. Demokrat başkan müşavereyi sever, futbolda diğerine gol attırır. Otokrat önder buyurgandır, buyruk vermeyi sever, top bende olsun golü ben atayım, der.
6. Demokrat önder tenkide açık, hesap vermeye hazırdır. Otokrat önder tek sesliliği yüceltir, hesap vermeyi hiç istemez.
7. Demokrat başkan açık ve şeffaftır, ekip başkanıdır. Otokrat başkan çok konuşmaz, tek adamdır.
8. Demokrat önder tenkide açıktır, hesap vermekten rahatsız olmaz. Otokrat önder tenkide kapalıdır, hesap vermekten kaçınır.
9. Demokrat önder her şeye evet diyenleri, kendisini övenleri sevmez, en sevdiği kelam “araştırayım” dır. Otokrat başkan şahsını övenlerin önünü açar, en sevdiği kelam “peki efendim”dir.
10. Demokrat önder şahsını değil davasını yüceltir. Otokrat başkan davası ile şahsını özdeş görür.
11. Demokrat önder muhtaçlık durumunda hesaplanabilir risk alır. Otokrat önder ölçüsüz risk alır.
12. Demokrat lider orkestra şefi üzeredir, ideolojik çoğulculuğu savunur. Otokrat başkan tek seslilik ister, totaliterdir, kendi ideolojisini dayatır.
13. Demokrat önder dostunu düşmanını karıştırmaz. Otokrat başkan her eleştireni düşman görür.
14. Demokrat başkan ölçü olarak tahlil peşinde koşanla menfaat peşinde olanı ayırır, çıkarı için yaklaşanları kayırmaz. Otokrat başkan için tek ölçü onun desteklenmesidir.
15. Demokrat başkan para üzere kaynakların kullanımında sonuç ve maksat odaklı değil, unsur odaklı karar verir. Otokrat başkanın tek unsuru muvaffakiyettir, adil kaynak kullanımını önemsemez.
16. Demokrat önder yenilgiyi kabul eder, gerekirse özür diler. Otokrat önder mağlubiyet ihtimalinde kuralları zorla değiştirmeye çalışır yahut kaçar veyahut buhrana girer.
17. Demokrat başkan mikro iktidar alanı olan konutunda farklı makro iktidar alanı olan kurumunda farklı davranış göstermez. Otokrat önder çıkarına nazaran otoriter görünümünü değiştirir.
18. Demokrat önder övgü ve mükafatı daha çok kullanır. Otokrat önder cezayı, baskı, zorlama ve tehditi daha çok kullanır.
19. Demokrat önder uzun vadeli ve stratejik düşünür. Otokrat başkan telaşlı sabırsızdır, daha çok kısa vadeli ve operasyonel düşünür.
20. Demokrat önder insanları harekete geçirmek için fedakârlık, sevgi itimat verme üzere olumlu hisleri kullanır. Otokrat önder hamaset, zorbalık, korkutma ve sindirme üzere olumsuz hisleri kullanır.
21. Demokrat başkan güzeline gitmese bile doğruları söyleyenleri yanında fiyat, kurumsal yarar odaklıdır. Otokrat önder övenler ve onaylayanlarla ilerler, bireyesel yarar odaklı karar verir.
22. Demokrat başkan ehliyetli, liyakatlı ve onurlu insanları acı konuşsalar bile korur. Otokrat başkan tenkitten hoşlanmaz ve dinlemez.
23. Demokrat başkan gücü şahsında toplamaya yatkındır. Otokrat başkan gücün şahıslarda değil kanun ve kurallarda olduğuna uygun davranış ve tavır stantlar.
24. Demokrat başkan güç ve yetkiyi kendinde değil çalışma arkadaşları ile ekibe dağıtmayı önemser. Otokrat başkan denetimi kendisinde tutmayı çok yüceltir.
25. Demokrat başkan kriz durumunda kendi çıkarından fedakârlık yapabilir ve kurum lehine vazgeçebilir. Otokrat başkan kriz anında kurumun değil kendisinin çıkarını öncelikler.
Not: 23. Husus tersten puanlanmalıdır.
Değerlendirme:
25-40 puan ileri otokrat ve diktatör kişilik.
41-60 puan kısmi otokrat kişilik.
61-80 riskli küme, her an otokrat tanısı alır.
81-105 hayli demokrat kişilik.
106-125 katiyen demokrat ve adaletli kişilik.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
