Özellikle son günlerdeki orman yangınlarıyla birlikte gündeme gelen kömürlü termik santraller, yine tartışma konusu oldu. Elektrik tedarikçileri karşılaştırma internet sitesi encazip.com termik santrallerin Türkiye’de elektrik üretimindeki yeri ile ilgili bilgiler derledi. encazip.com’un aktardığı bilgilere nazaran, Türkiye’de kullanılan elektriğin üçte biri kömürlü termik santrallerden karşılanıyor. encazip.com’un kurucusu Çağada Kırım, elektrik üretiminde kaynak olarak kömür kullanımının geçmişe nazaran çok daha çevreci olduğunun ve yakıt ve suram maliyeti düşük olduğu için bu santrallerin ileride de tercih edilmeye devam edileceğini söylüyor.
Son birkaç haftadır termik santraller tekrar ülkenin gündeminde. Yaşanan orman yangılarının termik santrallere sıçrama riski ve telaşı, tartışmaları da beraberinde getirdi. Bu santrallerin kurulduğu bölgeler ve etrafa olan potansiyel ziyanı tekrar tartışılmaya başlandı. Bilhassa kaynak açısından kömürden elektrik üretimi çevresel tesirleri nedeniyle tüm dünyada tartışma konusu. Lakin elektrik üretimi açısından potansiyeline bakıldığında başka güç kaynaklarına nazaran daha kolay ve ucuza bulunabilen kömürün, küresel elektrik üretiminde değerli bir rol üstlendiği görülüyor. Ucuz yakıta ek olarak öteki santrallere kıyasla yatırım maliyetinin görece düşük olması, ucuz elektrik üretiminde kömürlü termik santrallerin kritik bir kıymete sahip olmasına neden oluyor. Elektrik tedarikçileri karşılaştırma internet sitesi encazip.com, kömürlü termik santrallerin elektrik üretimindeki kıymetini ve merak edilenleri aktardı.
Maden ocaklarının yakınlarına kuruluyor
Türkiye’de elektrik üretiminde kömür, birinci defa 1914 yılında İstanbul’da Silahtarağa Elektrik Santralinde kullanıldı. Burada Zonguldak’tan getirilen taş kömürden elektrik üretildi. Osmanlı Devleti’nin kent ölçekli birinci elektrik santrali olan bu tesis, İstanbul’un en eski sanayi bölgesi olan Haliç’te kurulduğu 1914’ten itibaren 1983’e kadar İstanbul’a elektrik sağladı. Burada üretilen elektrik birinci olarak İstanbul tramvayları ile Osmanlı sultanının o periyotta yaşadığı Dolmabahçe Sarayı’na verildi. İthal kömürlerin kullanıldığı santraller ise 2000’li yıllardan itibaren kurulmaya başlandı. Türkiye’nin en büyük kömür yakan santralleri ortasında Çatalağzı Termik, Afşin-Elbistan Termik, Cenal Termik, İskenderun İthal Kömür, Bekirli Termik ve Atlas Termik santralleri yer alıyor. Ulaşım maliyetini düşük tutmak için tüm dünyada kömürlü termik santrallerin birçoğu maden ocaklarının yakınına inşa ediliyor. İthal kömür ile çalışan santraller ise ekseriyetle limanlara yakın yerlere ya da kıyılara kuruluyor. Bu santrallerin çalışma prensibi, kömürün suyu ısıtmasına dayalı olduğundan su kaynaklarına yakınlık da dikkat edilen noktalar ortasında. Etrafa olan potansiyel tesirleri azaltmak için de çoklukla kent merkezinden uzakta yer alıyorlar. Kömürlü termik santrallerin, iklim değişikliğinin ve hava kirliliğinin en büyük nedenlerinden biri olarak gösterilmesiyle birtakım tedbirler de alınmaya başlandı. Teknolojik gelişmelerden faydalanarak karbon salınımı azaltılıyor. İleri teknoloji filtreleme sistemleri ile ziyanlı gazların değerli bir çoğunluğunun filtrelendikten sonra atmosfere salınması sağlanıyor.
Elektriğin üçte biri kömürlü termik santrallerden
Türkiye’nin elektrik konseyi gücüne bakıldığında kömürlü termik santraller, heyeti gücün yüzde 29’unu oluşturan doğalgaz kaynaklı santrallerin ve yüzde 26’sını oluşturan hidroelektrik kaynaklı üretim santrallerinin akabinde yaklaşık yüzde 23’lük bir oranla üçüncü sırada yer alıyor. Türkiye’deki toplam elektrik üretimi datalarına bakıldığında ise Türkiye’de kullanılan elektriğin üçte birinin kömürlü termik santrallerden karşılandığı görülüyor ve toplam elektrik üretiminde yüzde 34’lük oranla birinci sırada yer alıyor.
İhtiyaca nazaran kullanımı farklılık gösteriyor
Yıllara ve kömür cinslerine nazaran üretilen elektrik oranlarına baktığımızda ise 2020’de ithal kömürden 65 bin 466 GWh, linyitten 38 bin 163 GWh, taş kömüründen 3 bin 416 GWh olmak üzere toplamda 106 bin 268 GWh elektrik üretildiği görülüyor. 2020 yılında kömürün toplam elektrik üretimindeki yüzde 35’lik hissesine kıyasla 2021 yılının Mayıs ayına baktığımızda ise bu hissenin yüzde 23 olduğunu görüyoruz. Bilhassa yaz aylarında yaşanan kuraklıkla birlikte kömürden elektrik üretiminin yıllık hissesinin toplamda yüzde 35’inde üzerinde olması bekleniyor. Elhasıl yüzde 21’lik bir konseyi güce sahip olmasına karşın kömürlü elektrik santrallerin, 2020’de elektrik gereksiniminin yüzde 35’ini karşılaması, bu santrallerin güç güvenliği açısından stratejik ehemmiyetini de gösteriyor. Bu farkın en değerli nedeni ise kuralık olarak gösteriliyor. Zira kuralık münasebetiyle çalışmayan hidroelektrik santrallerin açtığı boşluğu doldurabilmek için kömürlü termik santrallerden faydalanıldı. Bu durum gösteriyor ki kömürlü termik santrallere talep, iklim koşulları ve o dönemki muhtaçlığa nazaran farklılık gösterebiliyor.
“Elektrik üretiminde kömür kullanımı artık daha çevreci”
Elektrik üretiminde kömür kullanımının gelişen teknolojiyle birlikte eskiye oranla artık daha çevreci olduğunun altını çizen encazip.com’un kurucusu Çağada Kırım, şunları söylüyor:
“Teknolojinin ilerlemesiyle kömürlü termik santrallerin etrafa verdiği olumsuz tesirler azaltılıyor. ‘Karbon yakalama ve depolama’ ismi verilen formüller ile kömürün yanması sonucu ortaya çıkan zehirli gazlar ve partiküller öncelikle filtreler tarafından yakalanarak, mümkün olan en zararsız haline getiriliyor. Bu yeni sistemler sayesinde gazlar bacalardan çıkmıyor. Borularla birlikte yakın etraftaki bir yer altı kuyusuna salınıyor ya da petrol yataklarına enjekte ediliyor. Bu sayede petrol yatakları ziyanlı gazı depolamak için âlâ bir alan oluyor. Ayrıyeten karbon gazı petrol çıkartma sürecini kolaylaştırıyor. Elektrik üretiminde kömür kullanımı artık daha çevreci olduğu için, ayrıyeten ucuz yakıt ve suram maliyeti olduğundan ötürü bu santrallerin ileride de tercih edilebileceğini söyleyebiliriz.”
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
