Üsküdar Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Tarih kısmı tarafından İstiklal Marşı’nın kabulünün 100’üncü yıldönümünde düzenlenen panelde ulusal şairimiz Mehmet Akif Ersoy anıldı. Mehmet Akif Ersoy’un hayatında bilinmeyen istikametlerinin ele alındığı “Akif” evrakının senaristi araştırmacı gazeteci Ömer Erbil, ulusal şairin hayatının çok bilinmeyen kesitlerinden ve istiklal çabasındaki rolünden bahsetti. İstanbul Fatih doğumlu olarak bilinen Mehmet Akif Ersoy’un aslında Çanakkale Bayramiç doğumlu olduğunu belirten Ömer Erbil, “Akif’in küçüklük periyodunda babası nüfus kaydını Biga sancağı Bayramiç ilçesine aldırmış. İstanbul’da doğmuş lakin nüfusa girdiği kayıt Bayramiç olarak geçmiş” dedi. Ömer Erbil, oğlunun İstanbul’da yatılı okulda eğitim görmesini isteyen babası İpekli Tahir Efendi’nin nüfus kaydını Bayramiç’e aldırdığını söyledi. Ömer Erbil, “Akif’ belgeselinde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın da ulusal şairin “Resmim İçin” şiirini okuduğunu kaydetti.
Pandemi nedeniyle çevrimiçi düzenlenen “100. Yılında İstiklal Marşımız ve Mehmet Akif Ersoy” başlıklı panelde araştırmacı gazeteci Ömer Erbil ve Tarih Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, ulusal şair Mehmet Akif Ersoy’un bilinmeyen istikametleri ve İstiklal Marşı’nın yazıldığı tarihî devri ele aldı. Panelin moderatörlüğünü Tarih Kısmı Lideri Dr. Öğretim Üyesi Uygar Aydemir gerçekleştirdi.
Araştırmacı gazeteci Ömer Erbil, senaryosunu yazdığı ve Mehmet Akif Ersoy’un hayatında çok bilinmeyen ayrıntıların anlatıldığı “Akif” belgeselinden bahsettiği konuşmasında ulusal şairin hayatındaki değişik ayrıntılardan bahsetti.
Ömer Erbil: “Mehmet Akif Ersoy, İstiklal Marşı’nı milletine armağan etti”
2021 yılının İstiklal Marşı kabulünün yüzüncü yılı olduğunu hatırlatan Ömer Erbil, “Milli Şair Mehmet Akif Ersoy’un ‘Allah bir daha bu millete İstiklal Marşı yazdırmasın’ dediği o hepimizi gururlandıran, tüylerimizi diken diken eden, sözleri bir top mermisi kadar ağır ve güçlü o şiiri milletine ikram etti. Bu şiiri Safahat’ına kendi kitabının içerisine de almadı. Millete İstiklal Marşı’nı armağan ederken o içinde bulunduğumuz periyodu hatırlayacak olursak, kendisinin Çanakkale destanında dediği üzere yedi düvelin coğrafyamıza, istiklalimize ve özgürlüğümüze saldırdığı bir periyottu. Tek beden olmuş Ankara’da bir avuç inanmış insanın bu ülkenin bağımsızlığı ve özgürlüğü için bir ortaya gelip çaba ettiği yıllarda o istiklal marşını, o hoş sözleri, milletin ve cephedeki askerin ruhunu okşayan, ona cüret veren, bu milletin vatanına ve toprağına sahip çıkmasını sağlayan dizeleri kaleme geçirdi. Ardından mecliste en başta tabi Ulu Başkan Mustafa Kemal Atatürk’ün alkışlarıyla karşılanan, okunduğunda herkesin ayağa kalktığı İstiklal Marşı millete ikram edildi” diye konuştu.
Ömer Erbil: “Gençlerimiz o periyotların değerini bilmiyor”
“Çok güç günlerden ve devirlerden geçtik. Maalesef tarih okuyuculuğumuzu da çok farklı yapıyoruz” diyen Erbil, “Bugünden geçmişi ve tarihi okumaya çalışarak tenkit yapıyoruz, o yüzden de gençlerimiz o devirlerin değerini bilmiyor. Çok kolay eleştiriyorlar geçmişin tarihini. Şöyle olsaydı, bu türlü olsaydı diye konuşuyorlar lakin o günkü durumlarda ve koşulları düşündüğümüzde çok da kolay olmadığını görüyoruz” dedi.
Ömer Erbil: “Akif’i çok az biliyoruz”
“Akif belgeselini yaparken onun bilmediğimiz, farklı bir tarafını işlemeye çalıştık” diyen Ömer Erbil, belgeselin çıkış hikayesini şöyle anlattı: “Hepimizin bildiği üzere Mehmet Akif Ersoy, İstanbul Fatih ilçesinin Sarıgüzel Mahallesi’nde dünyaya gelmiş. Bunu kendisi ölmeden son birkaç ay evvel gazetelere verdiği röportajlarda da görüyoruz. Ancak AK Parti Küme Lider Vekili ve Çanakkale Milletvekili Bülent Turan, yaklaşık iki yıl kadar evvel ‘Akif Çanakkale Bayramiç doğumlu’ dedi. Akif’i az çok biliyoruz, bütün kaynaklar İstanbul Fatih’te doğduğunu gösteriyor. Turan Beyefendi çıkarıp nüfus kâğıdını gösterdi. Hakikaten de doğum yeri Çanakkale Bayramiç ilçesi olarak yazıyordu. Çok büyük bir şaşkınlık yaşadım. Ardından belgesel çıkabilir mi diye araştırmamı rica etti. Belgeselin öyküsü aslında bu türlü başladı. Nüfus kayıtlarına baktık, sahiden de doğum yeri Bayramiç yazıyor. Lakin Safahat da dâhil tüm kaynaklarda doğum yerini İstanbul olarak göstermiş. Osmanlı kayıtlarına da bakıldı. Osmanlı Devleti bildiğiniz üzere çok düzgün arşivci bir devlettir, her şeyi kayıt altına alır. Osmanlı memurları için hazırladıkları Sicil – i Umumiye’ye baktık. O kayıtlarda da Bayramiç olarak yazıyor. Bizi hayrette bırakan ve ezber bozan bu bilgiyi araştırmaya başladık.”
Aslında bu bilginin Prof. Dr. Kaya Bilgegil tarafından 1960’lı yıllarda birinci sefer ortaya atıldığını ama daha sonra çok fazla üzerine gidilmediğini kaydeden Ömer Erbil, Prof. Dr. Uğur Derman’ın daha evvel birkaç makalede bu hususa değindiğini gördüğünü söyledi.
Ömer Erbil: “İstanbul’da doğmuş lakin nüfusa girdiği kayıt Bayramiç olarak geçmiş”
Araştırmaya başladıklarında Mehmet Akif Ersoy’la ilgili farklı bilgilere ulaştıklarını belirten Ömer Erbil, “Arnavutluk’un İpek kazasından göç eden ve İpekli Tahir Efendi olarak bilinen babası, İstanbul’da medresede yatılı olarak okumuş. İmamlık yapıyor, vaazlar veriyormuş. Tam Mehmet Akif’in dünyaya geldiği 3-4 aylık müddet içerisinde Bayramiç’e tayini çıkmış. Tahir Efendi’nin Bayramiç’e gönderilmesinin temel sebeplerinden biri de kendisinin Arnavutça biliyor olması, Bayramiç’te çok sayıda Boşnak ve Arnavut’un göçmen olarak yerleştirilmiş olması” ydı. Oradaki insanlara daha rahat ulaşılabileceği niyeti ile Tahir Efendi Bayramiç’e imam tayin edilmiş. O vakitlerde Çanakkale kaza, Biga ise sancaktı. Akif’in küçüklük devrinde babası nüfus kaydını Biga sancağı Bayramiç ilçesine aldırmış. İstanbul’da doğmuş ancak nüfusa girdiği kayıt Bayramiç olarak geçmiş” dedi.
İpekli Tahir Efendi’nin bunu neden yaptığını anlamak üzere o tarafa yöneldiklerini kaydeden Ömer Erbil, “Hem Mithat Cemal’in hem Eşref Edip Fergan’ın Akif’in Bayramiç problemi ile ilgili yazdığı metinlere ulaştık. Eşref Edip bu mevzuyla ilgili ‘El Ensar’da bir çocuk vardı, Bayramiçli’ydi’ kederi. Ona hemşerim diyordu. Biz onun çocukluğunun Bayramiç’te geçtiğini, birinci yüzmeyi ve tahin helvasını Bayramiç’te öğrendiğini, çok derecede çok sevdiğini öğrendik. Bayramiç 17’nci yüzyıldan beri tahin helvası yapılan bir yer ve aslında Türkiye’nin tahin helvasını Bayramiç’ten öğrendiği gerçeğiyle karşılaştık. Hala bu geleneği devam ediyor. Akif, helvayı orada öğrenmiş, orada tatmış” dedi.
Ömer Erbil: “Babası, Mehmet Akif’in uygun bir eğitim almasını istemiş”
Kıbrıs Üniversitesi’nden Doç. Dr. Hayrettin Parlakyıldız da bu bahisle ilgili son periyotta bir araştırma yaptığını belirten Ömer Erbil, “Kendisine ulaştık. Akif’in Mısır’da hemşerim dediği Eşref Bey’in eşine ulaşmış. Biz Firdevs Hanım’a ulaşamadık zira araştırmaya başlamamızdan 1 yıl evvel vefat etmiş. Hayrettin Hocamız Firdevs Hanım ile konuşarak birebir dinlemiş. Firdevs Hanım, ‘Eşref Beyefendi akşam konuta geldi. Biliyor musun hocamız Mehmet Akif Bayramiçli’ymiş. Bana hemşerim dedi, onur duydum’ dedi. Burada karşımıza bir soru çıktı. Neden İpekli Tahir Efendi, Akif’i İstanbul’da doğmuş olmasına karşın Bayramiç’e kaydetti? Bu sorunun karşılığı hakkında hocalarımızın ve hususun uzmanları tarihçilerimizin söyledikleri ile bizim yaptığımız kıymetlendirme birebir noktaya çıktı. O devirde İstanbul’da yatılı okulda okuyabilmenin kuralı, İstanbul dışında doğumlu olmakmış. Bu türlü bir durum var ve İstanbul dışında doğumlu olanlar İstanbul’daki yatılı okullara çok rahatlıkla kayıt yaptırabiliyormuş. İpekli Tahir Efendi’nin Akif’i Çanakkale Bayramiç’e kaydettirmesinin nedeninin bu olduğunu düşünüyoruz. Tahir Efendi çok kıymetli bir bilim insanı. Kendisi daha sonra İstanbul’da Fatih’in kürsüsüne çıkacak kadar bilgiye sahip bir vaiz. Mehmet Akif Ersoy’u babası yatılı mektebe gönderiyor. Daha sonra oradan baytar mektebine gidişi babası vefat ettikten sonra gerçekleşiyor. Babası yatılı okul ve okumanın değerini bilen bir evlat yetiştirmeye çalışmış” diye konuştu.
Ömer Erbil: “İstanbul vefasını gösteremedi”
Mehmet Akif Ersoy’un, yaklaşık 4-5 yaşlarına kadar Bayramiç’te bir çocukluk geçirdiğini kaydeden Ömer Erbil, “Daha sonrasında da Ramazan aylarında İstanbul’da okullar ve medreseler tatil olduğu için Tahir Efendi’nin her tatil periyodunda Bayramiç’e vaaz etmeye, oradaki halkı bilgilendirmeye gittiğini söyleyebiliriz. Mehmet Akif Ersoy’un 9-10 yaşlarına kadar Bayramiç geçmişi olduğu gerçeği ile karşılaştık. Bayramiç’te Akif’in kaldığı konut bulundu. Bu konut maalesef 1996 yılında Müdafaa Kurulu’nun kararı ile tehlike arz ettiği münasebeti ile yıkılmış. Eski fotoğrafları bulundu. Arsa olduğu üzere duruyordu. Çanakkale Milletvekili Bülent Turan Beyefendi, sahip çıkmış, sponsor bulmuş. Devlete de bu mevzuda bir yük bindirmeden, Bayramiç Belediyesi’nin de dayanağı ile orjinaline yakın bir formda restore edip ayağa kaldırmış. Orada bir Mehmet Akif Ersoy müzesi oldu. Mısır Apartmanının müze olarak açılışı bugün yapıldı, orada geçirdiği son yılları galeri olarak görülebiliyor. Bu gurur verici zira İstanbul maalesef bu vefayı gösterememiş. Fatih’te doğduğunu bildiğimiz konut artık yok, onun yerine kocaman bir apartman dairesi dikilmiş. Kapısında da ‘Mehmet Akif Ersoy daha evvel buradaki bir konutta dünyaya gelmiştir’ yazan hiç Mehmet Akif Ersoy’a yakışmayan bir tabela asılmış. Burdur ve Kastamonu da aslında Mehmet Akif Ersoy’a sahip çıkmamış. Aslında buralarda da Çanakkale Bayramiç’teki üzere Akif’e hürmet ve o büyük insanın onuruna yakışır bir sahiplenme olmalı” dedi.
Mehmet Akif Bey’in ünü, şanı ve şöhretinin Anadolu topraklarının çok dışına çıktığını belirten Ömer Erbil, “Uzakdoğu’da, Afrika’da ve Arabistan’daki beşerler ve Türk dünyasındaki beşerler da Akif’i çok yeterli biliyor, yazdıklarını takip ediyorlarmış. Zati İslam Şairi sıfatı da buradan geliyor” dedi.
Ömer Erbil: “Çanakkale Destanını anlattığı dizeleri işlememek olmazdı”
Belgeselde Mehmet Akif’in Çanakkale Destanını anlattığı dizelerine de belgeselde yer verdiğini belirten Ömer Erbil, “O hoş dizeleri de işlememek olmazdı. Mehmet Akif, Çanakkale Savaşı’nı hiç görmedi. Birçok edebiyatçı çizgi mecmuasının önderliğinde ve Enver Paşa’nın isteğiyle Çanakkale’ye götürülmüş kahramanlık şiirleri yazdırılmıştır lakin Mehmet Akif Beyefendi gitmemiştir. Zira Mehmet Akif Bey’in teşkilatçı kimliği ve çok düzgün hatip olmasından kaynaklı onun öteki bir vazifesi vardı o yıllarda. Bir Berlin seyahati vardır. Berlin’e gidiş sebebi de oradaki Müslüman Almanların İngiliz ve Fransız cephelerinde bize karşı Almanlara karşı savaştığı, oradan elde edilen esirlerin ikna edilmesi için Mehmet Akif Beyefendi Berlin’e götürülmüştür. Zira İngiliz ve Fransızlar, sömürgesindeki Müslümanları ‘Halife Almanlar tarafından esir alındı biz halifeyi kurtarmak için savaşıyoruz’ diyerek Müslümanları cepheye taşımışlardır. Almanlar bu cephelerde çok büyük mağlubiyetler alınca ele geçen esirlere bunun bu türlü olmadığını anlatmak ve bunları anlatıp onları kendi ülkelerine gönderip gerçeği anlatmaları kanısıyla Mehmet Akif Bey’i davet etmişlerdir. Mehmet Akif Beyefendi seve seve Berlin’e gitmiştir” dedi.
Mehmet Akif Ersoy’un Berlin misyonundan sonra Osmanlı’ya karşı ayaklanan kabileleri ikna etmek için Arabistan’a gittiğini kaydeden Ömer Erbil, “Arabistan çöllerinde Çanakkale Zaferi’nin kazanıldığının muştusunu orada almıştır. Çanakkale Destanını da Necid çöllerinde yazmaya başlamıştır. Bu gerçeği de belgeselin içinde işledik. Sonunda da Mehmet Akif’in ‘Resmim İçin’ şiirinin finaliyle ve Beyazıt Mescidindeki cenaze merasiminin kaydıyla bitirdik” dedi.
Ömer Erbil: “Cumhurbaşkanı Erdoğan, ‘Resmim İçin’ şiirini okudu”
Belgeselde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın da Ersoy’un “Resmim İçin” şiirini okuduğunu belirten Ömer Erbil, “Sayın Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan çok hoş şiir okur. Fotoğrafım İçin şiirini okuması için kendisinden ricada bulunduk. Sinemanın öyküsünü ve durumu değerlendirdiğinde kabul etti. Bize çok büyük onur verdi. O şiiri şahsen bize okudu ve bu da bir birinci oldu. Sayın Cumhurbaşkanımız birinci kere bir belgesel sinemasında özel bir şiir okumuş oldu. Vakti kısıtlı olduğu için mecliste belirli bir kısmı izleyebildi ve bizden bir kopyasını istedi. Akşam Emine Hanım ile izlediğinde ‘Torunlarıma bırakacağım en hoş miras’ kelamını söylemiş” dedi.
Doç. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı: “Marşlar biz olmanın sembolü”
Üsküdar Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Dekan Yardımcısı ve Tarih Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, marşların sembolik manalarından ve oluşturduğu ruhsal tesirlerden bahsetti. Ulusal marş ve sembollerin tarih boyunca topluluklar ve devletler için çok değerli birleştirici bir öge olduğunu kaydeden Doç. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, İstiklal Marşı’nın ülkemizin varlık, birlik ve bağımsızlık sembolü olduğunu söyledi.
Konuşmasında İstiklal Marşı başta olmak üzere bu cins sembollerin ardında yatan motivasyonlarını ortaya koyan Doç. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, “İstiklal Marşı üzere sembollerimiz 19. Yüzyılın temel itibariyle üretimleri, bir manada icadı diyebiliriz. İnsan topluluklarının birlik ve beraberliklerinin sembolleri, bilhassa de ulusal marşlar. Birlik ve beraberlik muhtaçlığı, biz olmanın sembolü” dedi.
Doç. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı: “Ait olma hissiyle benlik hürmeti artıyor”
Geçmişten günümüze insan topluluklarının semboller seçmelerinin ardındaki motivasyona değinen Doç. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, şunları söyledi:
“İnsanoğlu en eski vakitlerden günümüze kadar bu psikolojiyi yaşıyor. Kimimiz İstiklal Marşı okunduğunda duygulanıyor, kimimiz ağlıyor, kimimiz titriyoruz. Yani ideolojik siyasi herhang bir sorunu olmayan tüm vatandaşların benzeri yaşadığı hisler. İnsan toplumsal bir varlık. En başından itibaren birçok toplumsal küme içerisindeyiz. Bir de daha geniş gruplarımız var. Etnik kümemiz, dini kümemiz. 19. Yüzyıldan itibaren o kümemiz ulus devleti ismini alacak, ulusal kümemiz olacak. Bu kümeler içerisinde o birliğin, beraberliğin bizlik hissinin sağlanabilmesi açısından bu semboller son derece kıymetli. Zira bu semboller vasıtasıyla bu topluluk duygusu öncelikle belirecek. Kümeyle o kümesi meydana getiren bireyler ortasında da bir etkileşim kelam konusu. Münasebetiyle içinde bulunduğumuz o küme ne kadar belirginleşirse o ilişkin olma hissiyle aslında bireyin de benlik hürmeti artıyor. Münasebetiyle memnun hissediyoruz. İnançta hissediyoruz. Biz bireyler olarak topluluk içerisinde bu hisleri ürettikçe de kümenin bütününe de tıpkı duyguyu kanalize ediyoruz. Kümenin varlığı bizde benlik algısını, benlik hürmetini yükseltirken her üyenin benlik hürmetinin yükselmesiyle birlikte kap kimiliğimiz güçleniyor.”
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
