Kişilik, genetik faktörlerin yanı sıra çocukluk ve gençlik periyodundaki toplumsal etrafın de tesiriyle oluşuyor. Son devirlerde sıkça duymaya başladığımız “Narsistik kişilik bozukluğu” ise empati eksikliği, benmerkezcilik ve abartılı bir öz-önem duygusu ile söz ediliyor. Narsist (özsevici) kişilik bozukluğu, ergenlik ve erken yetişkinlik periyotlarında ortaya çıkarak, yalnızca kişinin kendi hayatını değil alakada olduğu insanların hayatını da olumsuz etkileyebiliyor. Son yıllarda gençlerin yalnızca toplumsal medyayı bağlantı aracı olarak kullanması ile dijital oyun bağımlılığının narsist eğilimlere yol açtığı düşünülüyor. Memorial Kayseri Hastanesi Psikoloji Bölümü’nden Uzm. Klinik Psk. Hande Taştekin, narsistik kişilik bozukluğu ile ilgili bilgi verdi.
Kişilik bozukluğu ergenlikte başlıyor
Kişilik, kişinin kendisini ve etrafını algılama düzeyi ile alaka kurma biçimi ve fikirleriyle ilgilidir. Ergenlik ve gençlik periyodunda başlayan ve uzun mühlet devam eden; aile, iş ve toplumsal etrafında sıkıntılara neden olan davranış ve ahenk bozukluklarıdır. Bayanları ve erkekleri eşit oranda etkileyen bu sorunun birçok çeşidi bulunmaktadır. Kişilik bozuklukları, ruhsal problemlerin ortaya çıkmasına da neden olmaktadır.
Kendilerini üstün görürler
Narsisizm, toplumdaki kimi bireylerin yükseltilmiş özgüven ile kendilerini daima başka insanlardan üstün görmesiyle ortaya çıkan bir kişilik bozukluğudur. Öteki insanlara nazaran kendilerini üstün görürler. Lakin bu özelliklere sahip olan tüm insanlarda kişilik bozukluğu olmayabilir. Narsistik kişilik bozukluğu taşıyan bireylerin çoğunluğu yükseltilmiş özgüven ve kendilerine besledikleri çarpıtılmış hayranlık ile ömürlerini sürdürür. Bu beşerler etraflarından de tıpkı halde hissettikleri bu hislerin çoğaltılmasını beklerler. Çoğunlukla benmerkezci kişilik özellikleri ile birlikte empati yoksunluğu, kişiliği ziyadesiyle büyütme (abartma), muvaffakiyete ve güce bağımlı davranışlarla kendilerini belirli ederler.
Narsistik kişilik bozukluğunun belirtileri
Narsistik kişilik bozukluğu olan şahıslar;
- Kendini tenkitlerin üstünde görür.
- Manipüle edici davranışlar stantlar.
- Diğer bireyleri kendi kazanımları için kullanır.
- Kendisiyle birebir statüye sahip beşerlerle arkadaşlık kurmak ister. Ama bu gerçekleştiğinde bile önde olma dürtüsü ile etrafıyla yarış halinde olur.
- Kendi yetenek ve muvaffakiyetlerini abartıp, üstün görür.
- Sürekli haklı çıkacağı ortamları yaratıp onaylanmak ister.
- Sürekli övgü bekler ve bunun için baskı ortamı kurar.
- Diğer insanları kendinden daha yeteneksiz, daha başarısız, daha az zeki ve daha az hoş bulur.
- İnsanların kendine hizmet etme durumunda olduklarını varsayar.
- Kendisini toplumun kesimi olarak görse de bu toplumun içerisinde özel muameleyi hak ettiğini düşünüp, o toplumun en üstündeki kişi olduğunu tez eder.
- Başkaları üzerinden var olur.
- Genellikle bu bozukluğun temelinde çocuklukta yaşanılan değersizlik ve sevgisizlik üzere kavramlar vardır.
- Ne kadar dışarıya özgüven sahibi gözükse de, içinde kendine itimat kavramı kırılgandır ve bunu göstermek en büyük dehşetidir.
Narsist, hatası diğerlerinde bulmada profesyoneldir
Narsistik kişilik bozukluğu olanlar, sorun yaratan davranışlarını değiştirme konusunda çok dirençlidir. Narsist kişilik bozukluğu olanlar, cürmü diğerlerinde bulma konusunda profesyoneldirler. En küçük tenkit bile uyuşmazlığa, çatışmaya ve saldırgan davranışa dönüşebilir. Narsistik kişilik bozukluk, toplumun bütün kısımlarında her yaştan beşerde görülebilmektedir. Toplum içerisinde görülme oranları ise DSM-IV’ e nazaran 6,2 olarak söz edilmiştir. Yapılan araştırmalarda narsistik kişilik bozukluğunun bayanlara nazaran erkeklerde daha yaygın görüldüğü belirlenmiştir.
Yakın etrafına nazaran mükemmeldirler
Yakın bağlarında ve bilhassa arkadaşları tarafından ‘narsist’ bireyler başta kusursuz gözükür. Sevilen, başarılı, övülen bir kişilik yapısı stantlar. Ancak sevgiyi çoklukla manipülatif davranışlar ile almaya çalışır. Başarıda üstün bir hırs ve başarısızlık anında ise suçlama davranışlarıyla ön plana çıkarlar. Bu sorunu yaşayan bireyler ekseriyetle aile ve evlilik konusunda karşısındaki beşere değersizlik, yetersizlik üzere kavramları yükler ve kişiyi yalnızlaştırma siyasetini kurarak üstünlük sağlamaya çalışır.
Pişmanlık bir zayıflık göstergesidir
Genellikle bağlarını buyruk ve komuta sistemine nazaran yürütmeye çalışır. Bunun dışına çıkıldığında öfkelenir ve agresif, pasif agresif davranışlar stantlar. Karşısındaki kişinin hayatı onu ilgilendirmez. Şayet ilgi gösteriyor ise çoklukla bunu rütinsel gereklilik olarak gördüğü için yapar. Toplamda bütün ilişkisel boyutlar değerlendirildiğinde bu tip beşerler benmerkezci yapıdadır. Onlara nazaran pişmanlık bir zayıflık göstergesidir. Fakat nadiren de olsa hayatlarının birtakım periyotlarında pişmanlık yaşarlar. Pişmanlık yaşadıkları fark edildiğinde ise genelde kendilerini dışa kapatırlar.
Görünüşlerine ehemmiyet verirler
Bu kişilik bozukluğunun tanısı fakat uzman bir klinik psikolog ya da psikiyatrist tarafından konulur. Kişinin mükemmeliyetçi, üstün başarılı yapısı, yanılgısız olma dileği ve yanılgıyı kabul etmeme davranışları, empati kuramaması, görünüşüne çok büyük kıymet vermesi ve dikkat cazibeli olma isteği, daima etrafını eleştirmesinden ötürü bağlarında yaşadığı zorlanmalar ve bunun sonucunda fonksiyonellik alanlarında bozulmaların meydana gelmesi teşhis koymada yardımcı olmaktadır.
Temelinde güvensizlik duygusu var
Narsistik kişilik bozukluğu olanlar ekseriyetle çocukluk periyotlarında yaşadıkları sevgisizlik ve değersizlik hislerini barındırırlar ve her ne kadar çok özgüvenli görünse de bu çok özgüvenin temelinde güvensizlik duygusu vardır. Preston Ni, “ Pek çok narsist küçük, kolay olaylara çabucak üzülür, derinlerde acı çekmek istemese bile kendini ‘çirkin ördek yavrusu’ üzere hisseder” diyerek mevzuyu özetlemiştir. Bu tip beşerler birtakım devirlerde sevgisini abartırken, bazen de sevdiğini söylediği insanı tabir yerindeyse yerin tabanına sokabilir. Bilhassa bağın başında sevgi doluyken, vakitle münasebetin seyrini değiştirerek acımasız ve kibirli bir insan oluverirler.
Uzun müddetli psikoterapi tedavisi
Genellikle ilaçla tedavi edilmesi mümkün gözükmeyen bir bozukluktur. Narsistik kişilik bozukluğu yaşayan bireyler tedaviye dirençlidir. Bu yüzden tedavi uzun vadeli psikoterapi formülüyle uzman bir klinik psikolog tarafından ele alınmalıdır. Terapi metotlarında sıklıkla bilişsel davranışçı terapi kullanılır. Terapistlerin en çok zorlandığı hastalık kümesidir. Narsistik kişilik bozukluğu olanların güzelleşmesi uzun bir terapi sürecine bağlıdır. Lakin kişilik bozukluğu nedeniyle ortaya çıkan dert bozukluğu ve depresyon için ilaçlar verilmektedir. İlaçlar sayesinde kişilik bozukluğunun öteki sıkıntılara bağlı olarak büyümesi engellenebilmektedir.
Narsistik kişilik bozukluğu olan birine nasıl davranılmalı?
- Narsist bir beşere karşı davranış sonları bariz hale getirilmelidir.
- Duygusal ve ruhsal manada bütün manipülatif davranışları sonlandırılmalı ve müsaade verilmemeli.
- Onu kaybetme korkusu ile yaklaşıldığı gösterilmemeli ve hissettirilmemeli.
- Eğer kişiyi kaybetme endişeniz varsa altında yatan neden de belirlenmeli.
- Narsist bir insanın karşısında suçluluk, değersizlik, yetersizlik üzere hislere kapılmamalıyız. Narsist kişiliğin egosunu besleyici vazife edinilmemeli.
- Onu değiştirme ve düzeltme eforuna girilmemeli.
- Narsist bir beşere karşı olumlu ya da olumsuz hissedilen hisler net bir halde tabir edilmelidir.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
