Kanser taramaları erken teşhisin en kıymetli kesimidir. Fakat 2019 yılı ile birlikte hayatımıza giren Covid-19 Pandemisi, öbür birçok şey üzere kanser taramalarının da nizamlı yapılmasını olumsuz etkiledi. Beşerler virüs korkusu nedeniyle sıhhat taramalarını ertelemeye başladı.
Yeni Yüzyıl Üniversitesi Gaziosmanpaşa Hastanesi Onkoloji kısmından Doç. Dr. Hamza Uğur Bozbey ‘Pandemi sürecinde azalan kanser taramaları’ hakkında bilgiler verdi. Uzm. Dr. Hamza Uğur Bozbey ‘ülkemizde kanser tarama oranlarının 80 azaldığının altını çizerek, tedaviyi yarıda bırakma oranının ise iki kat arttığını tabir etti.
Kanser taramaları kanserde erken teşhis imkanı sağlıyor.
Taramalar sayesinde kanserin erken periyodunda yakalanması uygulanan tedavileri (kemoterapi, radyoterapi, cerrahi müdahale), tedavi müddetlerini, hastanın ömür kalitesi ve hayat müddeti beklentisini doğal olarak etkilemektedir. Fakat ileri evrede (metastatik) yakalandığında ise durum daha farklı olmaktadır. Şayet bir hastaya kolon kanseri teşhisi 1. evrede koyulursa hastanın 90 sağ kalım talihi bulunuyor. Lakin birebir hasta 4. etaba kadar teşhis edilmediğinde ise 5 yıllık sağ kalım oranı 11’e düşüyor. Bu nedenle teşhis anında hangi evrede olunduğu sahiden kıymetlidir.
2019 yılından bu yana tüm dünyada ve ülkemizde görülen COVİD 19 pandemisi kanser taramalarına pürüz olmamalı. Bireylerin bulundukları yaş ve risk içeriğine nazaran yapılması tavsiye edilen kanser taramalarının da aksatılmaması gerekmektedir. Tele-sağlık bir ölçü işe fayda üzere gözükse de bilhassa kanser taramalarında erken teşhis için kullanılan mamografi, kolonoskopiler, laboratuvar testleri ve fizik muayenelerin tamamlanması gerekmektedir. Bu nedenle hastaların sıhhat hizmeti alabilmesi için hastanelere başvurmalarını öneriyoruz. Hastane ve öbür sıhhat merkezleri de tetkiklerin yapıldığı fiziki alanın inançlı kullanımı için Covid-19 prosedürlerine uygun olarak düzenlemesi önemlidir
Pandemi devrinde tarama oranı 50 azaldı.
ABD yapılan bir çalışma, Ocak-Şubat 2020 tarihleri ortasındaki 7 haftalık pandemi sürecinde hastanelerde kanser tarama tetkikleri ve biyopsi süreçlerinde büyük oranda azalma olduğu gösterdi. 300.000’e yakın hasta ile yürütülen çalışmada 1 Ocak 2018 ile 18 Nisan 2020 tarihleri ortasında haftalık olarak giriş yapılan yeni teşhis göğüs, kolorektal (kalın bağırsak), akciğer, pankreas, mide ve özofagus (yemek borusu) kanseri ICD-10 kodları tarandı. Her kanser için ortalama haftalık teşhis sayıları belirlendi. Daha sonra bu sayıları pandeminin birinci 7 haftasındaki haftalık ortalama sayısı ile karşılaştırdılar. Çalışmada kayıt altına alınan hastaların 7.2si Covid-19 pandemisi dönemindeydi. Toplam 6 kanserin tümü için haftalık teşhis sayısı başlangıç periyoduna kıyasla pandemi devrinde 50’ye yakın azaldı. Takip kaydı yahut teşhis bakımından en büyük azalma 51,8 ile göğüs kanseri olaylarında görüldü.
Amerika dışındaki başka ülkelerde de durum benzeriydi. Covid-19 kısıtlaması periyodunda kanser kuşkulu takiplerde Hollanda’da haftalık sıklığında 40 azalma, İngiltere’de 75 azalma gözlendi.
Ülkemizde de durum emsal seyretti. Kanser taraması oranı 80’e yakın azaldı. Tedaviyi yarıda bırakma oranı iki kat arttı. Semptomatik hastaların hastaneye başvurma oranı 70’e yakın azaldı.
Oysa pandeminin başladığı birinci aylarda tüm dünyadaki tıbbi kuruluşlar rutin taramaların bir müddetliğine ertelenmesinde hemfikir olmuşlardı. Mart-Nisan ayında yapılacak ziyaretlerin bir-iki ay ertelenmesinin bir ziyanı olmayacağı düşünülüyordu. Yani 10 yılda bir yapılması önerilen kolonoskopinin 3-4 ay gecikmesinin yahut 2 yılda bir yapılması önerilen mamografinin 4 ay sonraya ertelenmesinin çok değerli olmayacağı varsayılmıştı lakin şikayeti olan hastaların tetkik edilmesi geciktirilmemeliydi. Pandeminin ne vakit biteceği öngörülemiyordu. Buna karşın semptomatik olan hastaların bile tanısı gecikti. Pandeminin ne vakit biteceği bilinmediği için artık tetkik ve taramaların vaktinde yapılması konusunda tıp topluluğu artık hemfikir.
Kanserli hastalarda COVİD aşılaması
Kullanılan COVİD aşılarından klasik inaktive virüs aşısı (SINOVAC), mRNA (BIONTECH) aşıları üzere canlı virüs aşısı olmadığı için kanser hastalarına güvenle uygulanabilir. Bilhassa faal kemoterapi alan hastalarda etkinliğin düşük olabilir. Bu aşılardan rastgele birinin yapılmasının kanser hastalarında da COVİD enfeksiyonu riskini azaltacağı düşünülerek sağlık bakanlığının onayladığı COVİD aşılarından birinin yaptırılmasını önerilir.
Pandemi döneminde hastaya kemoterapiyi bekletmeden başlamak gerekiyorsa, ya da hasta kemoterapi alıyorsa, kemoterapi başlamadan çabucak önce yahut kemoterapi kürleri ortasında COVİD-19 aşıları yapılabilir. Bu süreçte aşılanması planlanan hastalar için ülkü vakit kanser tedavisinin azamî kan tablosu üzerine olan tesirinin (nötrofil değerlerinin en taban düzeyi) geçtiği en uzak olduğu günlerdir, bunun için kemoterapiden en erken yaklaşık 10 gün yahut daha uzun müddet beklemek gerekmektedir. Hastaya kemoterapi alırken aşı uygulandığında aşıdan beklenen faydanın düşük olacağı ihtimali göz arkası edilmemeli. 10 günden fazla 20 mg/gün ve üzerinde dozda kortizon ve/veya anti-B hücre antikoru (Örn: Rituximab) tedavisi alan hastalarda immün baskılanma ihtimali daha yüksek olduğu için aşı karşılığı çok hudutlu olabilir fakat pandemi koşulları dikkate alınarak bu hastalarda da aşılama yeniden de önerilmektedir. Kök hücre nakli yapılan hastalarda, nakil sonrası hastanın kan tablosunun düzeldiği anda aşı yapılabilir lakin aşıdan beklenen faydanın düşük olabileceği akılda tutulmalıdır.
Monoklonal antikor yahut tirozin kinaz inhibitörü üzere maksada yönelik ilaç tedavileri alan hastalara COVİD-19 aşısı yapılabilir, COVİD-19 aşısının sistemik yan tesirleri için en riskli dönem aşının yapılmasını takiben birinci 2-3 gün olduğu için İmmünoterapi tedavilerinin bu günlerde yapılmaması uygun olacağı kanısı mevcuttur.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
