Türkiye’nin, Yunanistan ile çıkar uyuşmazlığı yaşadığı Doğu Akdeniz’deki gelişmeler 2021 yılına da damgasını vuracak. Bölgede bulunan doğalgaz rezervlerinin paylaşımı konusunda Türkiye’nin ekonomik ve güvenlik çıkarlarını tehdit eden gelişmeler Ankara’yı daha ileri adımlar atmaya yöneltiyor. Atina ise Fransa’nın açık dayanağı ve Biden’ın ABD Başkanlığı’na oturmasıyla daha mert davranabilir. Almanya’nın başlattığı diyalog eforları sonucu istikşafı görüşmeler başlasa da tarafların masada mutabakata varmaları güç görünüyor.
Geçtiğimiz yıl Doğu Akdeniz’de Türkiye’nin ekonomik ve güvenlik çıkarlarını tehdit eden gelişmeler gündeme oturmuştu. Almanya’nın teşebbüsleriyle Ankara ile Atina ortasında başlatılan istikşafi görüşmeler umut vadetse de ABD seçimlerinde Türkiye’nin çıkarlarına aykırı düşen siyasetler izleyeceğini deklare eden Joe Biden’ın seçilmesi, Fransa’nın giderek daha girişken bir formda Doğu Akdeniz’de Yunanistan taraftarlığına soyunması 2021 yılında da Doğu Akdeniz’in gündemden düşmeyeceğini gösteriyor.
Dış Siyaset Uzmanı Dr. Sibel Varlıklı, Doğu Akdeniz’de yaşanan gelişmeleri kıymetlendirerek, yakın geleceğe yönelik ihtimalleri kıymetlendirdi. Dr. Varlıklı, Türkiye’nin çıkarlarından vazgeçmeyeceğini fakat Yunanistan’ın da AB sürecini kullanarak topladığı dayanak sayesinde giderek daha yavuz adımlar atmaya çalıştığını vurgulayarak, “Diyalog öncesi ve sırasında güç şovları görmemiz mümkün. Yunanistan, istikşafı görüşmelerin 61. turu sırasında Fransa’dan 18 Rafale savaş uçağı alımına dair mutabakat imzaladı. Yeniden görüşmeler sürerken ABD ile ortak askeri tatbikat yaptı. Hakikaten önemli bir silahlanma sürecine giren ve askeri harcamalarını artıran Yunanistan, Türkiye’ye silah ve denizaltı teknoloji transferini yönelik yaptırımların uygulanması konusunda Avrupalı müttefiklerine sıkı baskı uyguluyor” sözlerini kullandı.
‘Ümitli lakin temkinli bir bakış açısı geliştirmeliyiz’
“AB-Türkiye ilgilerinde kuvvetli bir yılın akabinde bu yılla birlikte karşılıklı diyalog yerinde umut verici bir tablo izlenmektedir” diyerek kelamlarına başlayan Dr. Varlıklı, “Aynı vakitte, Birliğin üç büyük üyesi Almanya, Fransa ve İngiltere’de yaşanmakta olan değişikliklerin bağlantılar üzerinde yansımalarını görmeye devam edeceğiz. Doğu Akdeniz sıkıntısında arabulucu Merkel’in Eylül ayında koltuğu bırakmaya hazırlandığı, bölgede hırçın ve tesiri tartışmalı Fransa’nın daha da baskın olacağı, Türkiye’nin üyeliğini destekleyen İngiltere’nin kendisinin dahi artık bir üyesi olmadığı bir AB’nin mevcut durumdaki optimist tarafının de ani dönüşümlere açık olduğunu söylemek mümkün. Bu çerçevede, ilgilerin olağanlaşması için ümitli lakin temkinli bir bakış açısı geliştirmek daha yararlı olacaktır. Bu ihtiyatlı yaklaşımın Mart ayında gerçekleşecek yaptırımlar konusunun netleşmesiyle daha kritik hale geleceği açık. Türkiye’ye silah ambargosu ve teknoloji transferi üzere mevzularda sert yaptırımlar şimdilik beklenmiyor olsa da AB’nin ortak hareket etmek istediği Biden idaresinin tavrı belirleyici olacaktır” dedi.
“Giderek ayrışan ve popülist bir lisanın hâkim olduğu Avrupa”
Avrupa’daki durumu kıymetlendirerek Türkiye’ye karşı geliştirilecek mümkün siyasetleri pahalandıran Dış Siyaset Uzmanı Sibel Güçlü, “Bugün Türkiye’nin karşısında Euro bölgesi krizi, Brexit ve akabinde global pandemi ile gücü ve iktisadı derinden sarsılmış, içe kapanık, ayrışan ve popülist siyasetin hâkim olduğu bir Avrupa bulunmaktadır. Fransa’nın, Birliğin liderliğini Almanya’dan kapmak, NATO’dan bağımsız bir Avrupa ordusu kurmak ve Akdeniz’de gücünü pekiştirme uğraşında olma imajı de fotoğrafın başka bir modülü diyebiliriz. Yeniden de her ne olursa olsun AB, uzun vadede Birliğin çıkarlarını korumak, global ve bölgesel güç dengelerinde yeni nizama ayak uydurabilmek için kurallarını düzgünleştirme eforu içinde olmaya devam edecektir. Güney Kıbrıs Rum İdaresi (GKRY) ve Yunanistan’ın Birliğin iki üyesi olması sebebiyle, Ege Denizi ve Kıbrıs’ı sonları içinde gören AB kendi güç gereksinimi ve güvenliği açısından bu ülkelerin taraf olduğu deniz yetki alanları konusundaki meseleleri da bu nedenle egemenlik sıkıntısı olarak kıymetlendirmektedir. O denli görülmekte ki; AB, Yunanistan ve GKRY lehine bölgede devreye soktuğu çok denklemli parametrelerle Türkiye’yi dar bir coğrafik alana hapsetmenin yanı sıra bölgedeki tesiri ve menfaatlerini de sonlandırmayı amaçlamaktadır” biçiminde konuştu.
“ABD, AB’nin elinden meblağ mı?”
Avrupa Birliği ve Türkiye ortasındaki olumsuz bağlar denklemine ABD’yi de ekleyen Dr. Güçlü, “Şüphesiz tam üyelik müzakerelerinin 2016’dan itibaren çıkmaza girmesi başta olmak üzere; mülteci krizi ve vize özgürlüğü hususlarında Türkiye-AB ortasındaki tansiyon uzun müddettir yüksek seyretmektedir. Bağlar, geçtiğimiz yıldan itibaren Doğu Akdeniz problemiyle daha da olumsuz bir seyir izlemiş, Yunanistan ve Fransa’nın baskılarıyla Ankara’ya karşı mümkün yaptırımlar masaya gelmişti. Türkiye açısından acil ve kritik bir bahis olan Gümrük Birliği’nin genişletilmesi konusu dahi askıya alındı. Yıl biterken siyasi diyalog süreci büsbütün tıkanmış, yaptırım tehdidi ile önemli bir itimat buhranı ortaya çıkmıştı. Pekala, Obama ekolünün devamı niteliğinde sayılabilecek yeni ABD idaresi, Türkiye’ye karşı Doğu Akdeniz’de ortaklaşa sert bir tavır alır mı? Öteki bir deyişle AB’nin elinden fiyat mı?” sorusuyla kelamlarını tamamladı.
‘Yaptırımlarda AB-ABD ortak yaklaşımı’
Türkiye’ye yönelik mümkün yaptırımlar konusunda anlaşamayan AB üyesi ülkelerin ABD’nin yeni tutumuyla eşgüdüm kazanabileceğine dikkat çeken Dr. Varlıklı, “Türkiye’ye yönelik mümkün yaptırımlar konusunda üyeleri ortasında fikir ayrılıkları yaşayan AB, Doğu Akdeniz sıkıntısını yeni ABD idaresi ile eşgüdüm içerisinde yürütmek istiyor. Bilhassa başkanlık seçimlerinin sonuçlanmasını bekleyen Brüksel, 10-11 Aralık Önderler Zirvesi’nde Türkiye’ye karşı alınacak kararları Mart 2021’e ötelemişti. Seçimler sonrası AB’nin yaptırımlar konusunda Washington ile ortak hal alma niyetinde olduğunu açıklaması ise bundan sonra Türkiye üzerinde baskıların daha çok artacağına işaret ediyor. Rusya’dan S-400 savunma sistemi alımı nedeniyle Türkiye’ye CAATSA yaptırımı uygulama kararı alan ABD’nin GKRY’ye silah ambargosunu kaldırdığını açıklayarak Doğu Akdeniz probleminde tarafını çoktan seçtiğini söylemek mümkün. Bu durumda yaptırımlar Atlantik’in iki yakasından eş vakitli gelebilir. Gelinen noktada; 20 Ocak’ta işbaşı yapan Joe Biden ve takımının, AB ile transatlantik ittifakı güncelleyip bölgede Türkiye’nin artan tesirini kısıtlamak ve onu köşeye sıkıştırmak niyetinde olduğunu çıkarmak mümkün. Yeni idarenin Türkiye ile birinci teması sadece ulusal güvenlik danışmanı seviyesinde kurması ve Dışişleri Bakanı Blinken’ın Türkiye’den kasıtlı olarak “sözde stratejik ortak” olarak bahsedip aralı bir yaklaşım sergilemesi de ilgilerde yaşanabilecek bir inanç buhranına dikkat çekmekte” tabirlerini kullandı.
‘Biden seçilir seçilmez Macron’u aradı’
“Biden’ın seçilir seçilmez AB’den Merkel yerine birinci olarak Macron’u araması, Fransa’yla birlikte hareket etme maksadı taşıyor” diyen Dr. Güçlü, “Türkiye’ye gözdağı vermek için bölgeye donanma gemisi ve savaş uçağı gönderen, askeri tatbikatlar yapan, son olarak Yunanistan’a Rafale savaş uçakları satan Fransa ile ortak hareket etmek istemesi, ABD’nin bölgede Türkiye ile krizi tırmandırabilecek hareketlere yönelebileceğini ve yeni bir istikrar arayışına gireceği ihtimalini artırıyor. Suriye ve Libya sıkıntılarını da denkleme ekleyince, peşinden AB’yi ve ABD’yi sürükleyen bir Fransa ortaya çıkıyor. Bu çerçevede, Türkiye ile Yunanistan ortasında uzun müddettir yapan bir rol oynayan Merkel’in Eylül’de koltuğu bırakmasıyla bölgedeki tansiyonun düşeceği kuşkulu görünmekte. Hasebiyle 25-26 Mart’ta gerçekleşecek AB Kurulu yaptırım kararlarının ne tarafta alınacağı Türkiye açısından kritik” halinde konuştu.
Peki, rüzgâr bilakis eser mi?
İstikşafı görüşmelerin yine başlamasıyla olumlu bir tablo çizilebileceğine dikkat çeken Dr. Güçlü, “Türkiye ve Yunanistan ortasında yıllardır süregelen kronik gerginlik, AB’nin sorunun direkt bir tarafı haline gelmesiyle 2020 sonunda sert bir lisana dönüşmüştü. Fakat AB Başkanlar Tepesi için tarih yaklaşırken iki NATO müttefiki ortasında ‘anlaşmazlıkların tahlili için olmasa da tansiyonu düşürmeye yarayan’ ve 2016’da kesilen istikşafi görüşmelerin yine başlaması olumlu bir sinyal olarak değerlendirilmelidir.
Diğer tarafta iki komşu ülkenin diyalog masasına oturması karşılıklı düzgün niyet göstergesi iken birebir süreçte ABD’nin bölgede Yunanistan ve GKRY ile ortak tatbikat yapması ise kışkırtan ve tasa veren bir gelişmedir. Bu üzere kışkırtmalar sürdüğü sürece önümüzdeki günlerin sıcak geçmesi de olasılıklar dâhilinde bulunmaktadır. Aksine uzlaşmacı bir yaklaşım sürdürülürse Zirve’den uyuşmazlıkların müzakerelerle devam etmesi kararı çıkabilir. Türkiye, buna yönelik olarak Doğu Akdeniz Konferansı önerisi getirmiştir.
AB tarafından da “pozitif gündem” daveti ile Mart tepesi öncesi olumlu bir hava esmeye başladığını görmekteyiz. Türkiye, AB üyeliği perspektifinden asla kopmadığını ve işbirliği beklediğini geçtiğimiz günlerde tekrar yineledi. Nihayetinde yaptırım yahut izolasyon rüzgârı hangi tarafta yapıtsa essin Türkiye’nin AB üyeliği perspektifinden kopmadan Doğu Akdeniz denkleminde de çıkarlarına aykırı düşen pasif bir rol oynamayacağı konusunda kararlılığı sürmektedir” dedi.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
